Με νέα κυβέρνηση στη Γερμανία, με τη σύναψη σημαντικής σύμβασης μεταξύ Γαλλίας και Ιταλίας, και με τις διεργασίες για τη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης, επιταχύνονται οι εξελίξεις στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το ερώτημα είναι εάν οι τρεις ισχυρότερες χώρες –και ιδρυτικά μέλη του ευρωπαϊκού οικοδομήματος– θα μπορέσουν να οδηγήσουν τις υπόλοιπες σε μια ισχυρότερη ένωση, σε ομοσπονδία, όπως διακηρύσσει η κυβερνητική συμφωνία τριών γερμανικών κομμάτων. Επίσης, η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία θα μπορέσουν να χαράξουν πορεία μεταξύ των συγκρουόμενων δυναμικών της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, του εθνικού συμφέροντος και του κομματικού δόγματος;
Το ότι σήμερα οι ισχυρότερες χώρες της Ε.Ε. δηλώνουν πως έχουν κοινό σκοπό την ενίσχυση της Ενωσης είναι καλός οιωνός.
Ανακοινώνοντας την προγραμματική τους συμφωνία την Τετάρτη, οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD), Πράσινοι και Φιλελεύθεροι (FDP) της Γερμανίας υπογράμμισαν ότι θα επιδιώξουν την εξέλιξη της Ε.Ε. σε ομοσπονδία. Η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης πρέπει να οδηγήσει στη διαμόρφωση συντάγματος και στην «ανάπτυξη ευρωπαϊκού ομοσπονδιακού κράτους», δηλώνει το 177σέλιδο κείμενο. Ο Ολαφ Σολτς, αρχηγός του SPD, και που αναμένεται να ορκιστεί καγκελάριος τον ερχόμενο μήνα, είπε: «Κυρίαρχη Ευρώπη είναι το κλειδί της εξωτερικής μας πολιτικής… Ως οικονομικά ισχυρή χώρα, με τον μεγαλύτερο πληθυσμό στην καρδιά της Ευρώπης, αποστολή μας είναι να διευκολύνουμε, να στηρίξουμε, να αναπτύξουμε μια κυρίαρχη Ευρώπη». Οι δηλώσεις απηχούν τις προτάσεις του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν εδώ και καιρό. Ισως σηματοδοτούν μια πιο συντονισμένη προσπάθεια της Γερμανίας και της Γαλλίας να ενισχύσουν τις δομές και τη φωνή της Ευρώπης μέσω της περαιτέρω ενοποίησης και της «στρατηγικής αυτονομίας». Το σύμφωνο φιλίας Γαλλίας – Γερμανίας του 1963 έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Η ενίσχυσή του σήμερα που η Ενωση αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις στο εσωτερικό, στα σύνορα και στο διεθνές περιβάλλον, θα συμβάλει με καθοριστικό τρόπο στην αντιμετώπιση των απειλών.
Το μέλλον της Ε.Ε. δεσπόζει και στη «Συμφωνία για μια ενισχυμένη διμερή συνεργασία» μεταξύ Γαλλίας και Ιταλίας, που ο Μακρόν και ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι υπέγραψαν την Παρασκευή στη Ρώμη. Στο προοίμιο δηλώνει ότι οι δύο χώρες «έχουν κοινό σκοπό μια δημοκρατική, ενωμένη και κυρίαρχη Ευρώπη». Προσθέτει ότι οι δύο χώρες «επαναβεβαιώνουν την κοινή δέσμευση για την εμβάθυνση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος με βάση την κοινή ευθύνη τους ως ιδρυτικά μέλη, και με σεβασμό προς τις αξίες της Ενωσης και την αρχή της αλληλεγγύης». Η «Σύμβαση του Κυρηναλίου» (το προεδρικό μέγαρο όπου υπεγράφη) βασίζεται στο πρωτότυπο της γαλλογερμανικής συμφωνίας. Οι δύο χώρες ξεκαθάρισαν ότι αυτό δεν υπονομεύει τις σχέσεις τους με τη Γερμανία αλλά τις συμπληρώνει. Οπως η Γαλλία και η Γερμανία συζητούν πριν από συνόδους κορυφής της Ε.Ε. ώστε να παρουσιάσουν κοινή θέση, έτσι θα συζητούν οι Γάλλοι και με τους Ιταλούς. «Ο στόχος μας… είναι μια ισχυρότερη και πιο κυρίαρχη Ευρώπη», δήλωσε ο Μακρόν. «Μια Ευρώπη που ξέρει πώς να φυλάει τα σύνορά της και να αμύνεται». Η έξοδος της Αγκελα Μέρκελ έπειτα από 16 χρόνια στην καγκελαρία και ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης στην ισχυρότερη χώρα της Ε.Ε., η πανδημία, η κλιματική κρίση, η μαζική μετανάστευση, η αμφισβήτηση αξιών και κανόνων της Ενωσης από κάποιες χώρες-μέλη (κυρίως Ουγγαρία και Πολωνία), η δύσκολη διαχείριση της Ρωσίας, της Τουρκίας και της Λευκορωσίας, η ένταση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, συνθέτουν ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον για τους ηγέτες της Ευρώπης. Θετικό είναι ότι οι κυβερνήσεις των τριών ισχυρότερων μελών καταθέτουν τη βούλησή τους να συνεργαστούν για την εμβάθυνση της ένωσης. Ομως, τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν είναι μεγάλα και οι απειλές άμεσες. Ο Μακρόν αντιμετωπίζει προεδρικές εκλογές τον ερχόμενο Απρίλιο, ενώ ο Ντράγκι δεν είναι εκλεγμένος αλλά επιλεγμένος από την πλειοψηφία της ιταλικής Βουλής. Πριν από την πρωθυπουργία του, οι διεργασίες για τη «Σύμβαση του Κυρηναλίου» είχαν προσαράξει στην ένταση μεταξύ Μακρόν και της κυβέρνησης συνασπισμού στη Ρώμη. Η συνεργασία βασίζεται στη συνέχεια του σημερινού κλίματος στο επίπεδο των ηγετών, στο να μη βλέπει η μια χώρα την άλλη με καχυποψία, με το βλέμμα στο εθνικό μόνο συμφέρον. Ακόμη πιο σημαντικό ερώτημα είναι εάν ο συνασπισμός στη Γερμανία θα μπορέσει να λειτουργήσει παρά τις έμφυτες αντιφάσεις του, τις διαφορετικές αντιλήψεις των τριών κομμάτων. Πώς θα συμβιβαστεί η αλληλεγγύη που εκφράζουν το SPD και οι Πράσινοι για όλη την κοινωνία και για άλλες χώρες-μέλη με την εμμονή του FDP σε αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες, κυρίως τώρα που η πανδημία έδειξε ότι και στις ισχυρότερες χώρες η λιτότητα είναι επικίνδυνη; Πώς θα συμβιβαστούν οι διακηρύξεις αλληλεγγύης με πρόσφυγες και μετανάστες με την αποφασιστικότητα να φυλάσσονται αυστηρώς τα σύνορα; Οι καλές προθέσεις θα δοκιμαστούν αμέσως από την πραγματικότητα. Ομως, το ότι σήμερα οι ισχυρότερες χώρες της Ε.Ε. δηλώνουν καλές προθέσεις και έχουν κοινό σκοπό την ενίσχυση της Ενωσης, είναι καλός οιωνός.