Πριν από τους τίτλους τέλους της ταινίας αναγράφεται μια φράση του Ουρουγουανού συγγραφέα Εδουάρδο Γκαλεάνο: «Δεν υπάρχει Ιστορία βουβή». Μόνο τυχαία δεν είναι η αναφορά στον εξέχοντα λογοτέχνη (1940-2015) με το πλούσιο έργο, που στο δημοφιλέστερο μέρος του καταγράφει την ιστορική μνήμη της Λατινικής Αμερικής.
Ο Πέδρο Αλμοδόβαρ στις «Παράλληλες μητέρες» δεν εγκαθιστά το θέμα των βαθύτατων τραυμάτων του Ισπανικού Εμφυλίου και της μετέπειτα δικτατορίας του Φράνκο στο επίκεντρο της ταινίας του. Aλλο μοιάζει να είναι το θέμα, με πρωταγωνίστριες δύο γυναίκες, μια περίπου 18χρονη και μια 40άρα που εγκυμονούν και γεννούν παράλληλα, και όχι η ιστορία της χώρας του. H μεγαλύτερη σε ηλικία, η Τζάνις (Πενέλοπε Κρουζ), που είναι φωτογράφος, έχει ένα σκοπό ζωής: να κατορθώσει να ανοίξει, με επίσημες διαδικασίες, έναν μαζικό τάφο στον τόπο καταγωγής της, στον οποίο βρίσκονται οι σοροί πολλών ανθρώπων και συγγενών της, θυμάτων των φαλαγγιτών του Φράνκο. Αυτό που μετράει είναι να έρθουν στο φως οι κτηνωδίες μιας εποχής η οποία έχει χαραχθεί στο σώμα της Ισπανίας έως σήμερα. Για τις οικογένειες και τους συγγενείς των θυμάτων εκκρεμεί η πολυπόθητη λύτρωση. Οι «εξαφανισμένοι» πρέπει να γίνουν ορατοί. Ακόμη και οι σκελετοί τους. Η συναρμολόγησή τους από τον κοινωνικό ανθρωπολόγο που αναλαμβάνει την ανασκαφή, μαζί με άλλα ευρήματα, όπως μια παιδική κουδουνίστρα, που κάποιος από τους δολοφονημένους είχε μαζί του (του παιδιού του, που μόλις είχε προλάβει να αγκαλιάσει), είναι ίσως από τις πιο έντονες, συναισθηματικά, στιγμές της ταινίας. Oπως και η σιωπηλή πορεία προς τον τάφο των γυναικών που κρατούν στα χέρια φωτογραφίες των «αγνοουμένων».
Βέβαια, αυτή η πτυχή καταλαμβάνει πολύ λίγο χρόνο, σποραδικά και συνολικά, στην ταινία. Oμως, στο απολύτως γυναικείο αλμοδοβαρικό σύμπαν, όπου τα χίλια πρόσωπα της Γυναίκας (μητέρας, ερωμένης, αφελούς, αθώας, νάρκισσου, με ρευστή σεξουαλικότητα κ.ο.κ.) συνθέτουν ιδιότυπες οικογένειες, παρεισφρέει η μνήμη και η Ιστορία. Πόσο το ιδεολογικό παρελθόν των μελών μιας οικογένειας προσδιορίζει τις κοινωνικές αξίες των απογόνων; Πόσο το «δίκαιο του αίματος» χρωματίζει και ερμηνεύει το παρόν όσων ζουν και το διεκδικούν;
Ο Αλμοδόβαρ δίνει, έμμεσα, μια δεύτερη ζωή στο τραύμα του Ισπανικού Εμφυ-λίου και της δικτατο- ρίας του Φράνκο.
Είναι οι «Παράλληλες μητέρες» η πιο πολιτική ταινία του Αλμοδόβαρ, όπως έχει γραφτεί στον ελληνικό και ξένο Τύπο; Υπό τη στενή έννοια του «πολιτικού», ναι. Αναφέρεται ευθέως στα ιστορικά γεγονότα, περιγράφοντας ανατριχιαστικά συμβάντα. Από την άλλη πλευρά, όμως, τόσο τα προσωπικά όσο και τα συλλογικά τραύματα μάς ορίζουν και μας συνέχουν, καθοδηγούν τη ζωή ενός μικρού συνόλου, της οικογένειας, και του μεγάλου, της κοινωνίας. Το πολιτικό εξακτινώνεται, διαμορφώνει την καθημερινότητα, ενισχύει ή ανατρέπει σταθερές και αυταπάτες, χαράζει απρόσμενες διαδρομές.
Ο Ισπανός δημιουργός ξέρει πώς να ζυμώνει τα υλικά του, να συνθέτει τα αταίριαστα, να ταρακουνάει, αμφισβητώντας τα παγιωμένα, εισβάλλοντας στα πιο σκοτεινά και βλάσφημα του κάθε ανθρώπου. Στις «Παράλληλες μητέρες» είναι σαν να κάνει μια παύση και μια ομολογία. Μοιάζει η αναφορά στον Εμφύλιο και στη φρανκική δικτατορία σαν ένα ιντερμέδιο. Σα να λέει ότι πρέπει να σταθούμε και να σκεφτούμε. Δεν προχωράμε αγνοώντας τους «σκελετούς» που είναι θαμμένοι κάτω από τα πόδια μας.
Είναι διαφωτιστική η αναφορά του ιστορικού Τάσου Σακελλαρόπουλου στην «Κ» (5/11) με αφορμή την αντιπαράθεση που προκάλεσε η ταινία «Καλάβρυτα 1943» του Νικόλα Δημητρόπουλου. Επισημαίνει τη συγκρότηση «μιας ιδιαίτερης ταυτότητας» από το ανεξίτηλο σημάδι που φέρνουν στην ψυχή τους οι κοινωνίες μαρτυρικών τόπων: «…Εκεί, ακόμη και για τις γενιές που ακολούθησαν, το σημάδι αυτό αποτελεί τίτλο τιμής και μαζί τίτλο πόνου και δράματος. Είναι ένα βίωμα έστω και έμμεσο, συχνά ισχυρό όσο και το άμεσο, το οποίο γίνεται σεβαστό από τους ίδιους τους απογόνους, όπως έγινε σεβαστό από όσους το υπέστησαν και επέζησαν. Σαν να χρειάζεται αυτή η “δεύτερη” ζωή του τραύματος για να εκτιμηθεί η ζωή και για να σηματοδοτηθούν το μέγεθος της θηριωδίας και η απαξίωση της ζωής των αμάχων, που βίωσαν οι πρόγονοί τους».
Ο Αλμοδόβαρ συμβάλλει, με τον τρόπο του, σε μια «δεύτερη» ζωή του ισπανικού τραύματος.