Καταστρέφοντας τον λόγο καταστρέφουμε τη σκέψη

Καταστρέφοντας τον λόγο καταστρέφουμε τη σκέψη

3' 23" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τι είναι εκείνο το οποίο κυρίως διακρίνει τον άνθρωπο από τα υπόλοιπα έμβια όντα; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι μία: ο λόγος.

Ολος ο ανθρώπινος πολιτισμός βασίζεται στον λόγο, προφορικό ή γραπτό, μέσω του οποίου γίνεται η επικοινωνία, μεταδίδεται η γνώση και εξασφαλίζεται η συνέχεια. Βέβαια κάποιος θα σπεύσει να προσθέσει ότι μεγάλο ρόλο παίζει η εικόνα. Ωστόσο ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε και επεξεργαζόμαστε την εικόνα μέσα στον εγκέφαλό μας, έχει σχέση με τον λόγο. Ο ινιακός λοβός, στον οποίο προβάλλονται οι εικόνες προκειμένου να γίνουν αντιληπτές, συνεργάζεται άμεσα με τα κέντρα του λόγου τα οποία βρίσκονται στην κροταφο-βρεγματική περιοχή του εγκεφάλου. Αρκεί να αναφέρουμε ότι αν κάποιος υποστεί βλάβη στο κέντρο του λόγου είναι δυνατόν να μην είναι σε θέση να αντιληφθεί αυτό που βλέπει ή να εκφράσει αυτό που θέλει. Αυτή η κατάσταση λέγεται «αφασία» και αφορά διαταραχή του λόγου (και όχι όπως κακώς αναφέρεται ως διαταραχή του επιπέδου συνειδήσεως. Η κατάσταση κατά την οποία κάποιος έχει χάσει την επαφή του με το περιβάλλον λέγεται κώμα και όχι αφασία).

Ο λόγος, ωστόσο, θα πρέπει να προσθέσουμε ότι δεν αποτελεί μόνο μέσο έκφρασης του ανθρώπου, αλλά αποτελεί το κύριο μέσο εκπαίδευσης του εγκεφάλου. Οσο αρτιότερη είναι η γλώσσα την οποία χρησιμοποιεί ο άνθρωπος, τόσο αρτιότερος είναι και ο τρόπος με τον οποίο είναι σε θέση να απαρτιώσει τις έννοιες και επομένως να σκεφτεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πνευματικός πλούτος της Αρχαίας Ελλάδας, πάνω στον οποίο βασίστηκε όλος ο πολιτισμένος κόσμος. Είναι τυχαίο, άραγε, ότι εκείνοι οι άνθρωποι μιλούσαν την τελειότερη γλώσσα, η οποία έχει εμφανιστεί μέχρι σήμερα, όπως παραδέχονται όλοι οι γλωσσολόγοι.

Ωστόσο, αν και «εν αρχή ην ο λόγος», σήμερα στην πατρίδα μας κάνουμε ό,τι μπορούμε προκειμένου να τον καταστρέψουμε, χωρίς να αντιλαμβανόμαστε ότι ουσιαστικά καταστρέφουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά και το μέλλον μας. Είναι δε λυπηρό το γεγονός ότι οι εκάστοτε κυβερνήσεις δεν έχουν δώσει την απαραίτητη σημασία στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Αν θέλετε να καταστρέψετε έναν λαό μπορείτε πολύ απλά να καταστρέψετε τη γλώσσα του.

Παίρνοντας λοιπόν αφορμή από όσα αναφέρθηκαν, θα παραθέσω κάποια καθημερινά παραδείγματα λανθασμένης χρήσης του λόγου (δυστυχώς κυρίως από τα ΜΜΕ).

Συνέχεια ακούμε: «τα μέσα μαζικής ενημέρωσης». Αυτή η φράση είναι λάθος. Η ενημέρωση ως έννοια είναι μία, όπως η ελευθερία κ.ά. Τα μέσα είναι μαζικά ή μεμονωμένα, π.χ. τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες, επιστολή, τηλέφωνο κ.λπ. Το σωστό επομένως είναι «Τα μαζικά μέσα ενημέρωσης».

Η κλητική έχει καταργηθεί ή αν θέλετε έχει «δολοφονηθεί». Ακούμε για παράδειγμα την προσφώνηση: κύριε Καμμένο, κύριε Βενιζέλο, κύριε Χαϊδεμένο… κ.λπ. Το σωστό φυσικά είναι κύριε Καμμένε, κύριε Βενιζέλε, κύριε Χαϊδεμένε, κ.λπ. Το περίεργο μάλιστα είναι ότι το πρώτο συνθετικό λέγεται σωστά: κύριε… και όχι κύριο, που θα ήταν λάθος.

Ακούμε συνέχεια: «η εκφορά του λόγου». Η λέξη εκφορά θα ταίριαζε περισσότερο αν ο λόγος ήταν εμπορευματοκιβώτιο και τον μεταφέραμε δεξιά και αριστερά! Για την περιγραφή του λόγου έχουμε στην ελληνική γλώσσα την εξαιρετική λέξη «έκφραση», εφόσον ο λόγος αποδίδεται με φράσεις. «Η έκφραση του λόγου» λοιπόν είναι το σωστό.

Ακούμε επίσης: «Στα πλαίσια» των αρμοδιοτήτων… κ.λπ. Φυσικά το πλαίσιο είναι ένα και όχι πολλά, το σωστό επομένως είναι «στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων».

Βεβαίως τα παραδείγματα της κακοποίησης της ελληνικής γλώσσας είναι αμέτρητα και δεν είναι της παρούσης να ασχοληθούμε με όλα αυτά, εφόσον υπάρχουν αρμοδιότεροι εμού να το κάνουν. Ισως μάλιστα κάποιοι να διερωτηθούν γιατί, ενώ είμαι ψυχίατρος και όχι φιλόλογος, ασχολούμαι με την ορθότητα του λόγου. Ασχολούμαι γιατί καταστρέφοντας τον λόγο, καταστρέφουμε τον τρόπο που σκεπτόμαστε και κρίνουμε τα πράγματα. Ασχολούμαι γιατί στην Ψυχιατρική, η οποία ασχολείται με τις ψυχικές λειτουργίες, το κυριότερο εργαλείο με το οποίο γίνεται η διάγνωση και η θεραπεία είναι ο λόγος. Μ’ αυτόν γίνεται η «επίκρουση» (ερώτημα) και η «ακρόαση» (απάντηση) του ασθενούς.

Αν άλλα λένε οι λέξεις και άλλα εννοούμε εμείς, προφανώς δεν μπορούμε να σκεφτούμε σωστά και να συνεννοηθούμε. Ο Αντισθένης έλεγε: «αρχή σοφίας, ονομάτων επίσκεψις», δηλαδή η ανάλυση, η ετυμολογία των λέξεων είναι η αρχή της σοφίας. Ενώ ο Κωστής Παλαμάς επεσήμαινε: «Κι αν ξεχνούν οι άνθρωποι (τις λέξεις και το τι σημαίνουν), πάντα θυμούνται εκείνες».

* Ο δρ Αλέξανδρος Χαϊδεμένος είναι ψυχίατρος.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή