Είμαι βέβαιος ότι θα έχετε ακούσει ή επισκεφθεί το Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος. Ας θυμηθούμε την ιστορία του. Αντιγράφω από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος: «Το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) είναι η μεγαλύτερη μεμονωμένη δωρεά του Ιδρύματος. Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου είναι $861 εκατομμύρια.
Σχεδιασμένο από το αρχιτεκτονικό γραφείο Renzo Piano Building Workshop (RPBW), το ΚΠΙΣΝ είναι ένας περιβαλλοντικά βιώσιμος, διεθνούς εμβέλειας πολιτιστικός, εκπαιδευτικός και ψυχαγωγικός αστικός τόπος, ο οποίος περιλαμβάνει τις εγκαταστάσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδoς και της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, καθώς και το έκτασης 170 στρεμμάτων Πάρκο Σταύρος Νιάρχος.
Η ιδέα για το ΚΠΙΣΝ άρχισε να διαμορφώνεται το 1998, με την απόφαση του Ιδρύματος να χρηματοδοτήσει την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων για την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ). Παράλληλα, και ανεξάρτητα από την παραπάνω πρωτοβουλία, το Ιδρυμα εξέταζε πρόταση ενίσχυσης της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ). Από τα δύο αυτά σχέδια, καθώς και από την προοπτική που προσέφερε ο χώρος που ορίστηκε για την ανάπτυξη του έργου στον Δήμο Καλλιθέας, αναδείχθηκε η συναρπαστική προοπτική για ένα αστικό, πολιτιστικό, εκπαιδευτικό και περιβαλλοντικό Τριπλό Εργο, το οποίο θα αποτελέσει ορόσημο για την ελληνική κοινωνία
Τον Μάρτιο του 2009, το Ιδρυμα υπέγραψε σύμβαση που κυρώθηκε με νόμο από το Ελληνικό Κοινοβούλιο, και η οποία όριζε, μεταξύ άλλων, ότι το Ιδρυμα αναλαμβάνει το συνολικό κόστος κατασκευής και εξοπλισμού του ΚΠΙΣΝ και την παράδοσή του στο Ελληνικό Δημόσιο μετά την ολοκλήρωσή του. Το Ελληνικό Δημόσιο θα αναλάβει τον πλήρη και αποκλειστικό έλεγχο και τη λειτουργία του ΚΠΙΣΝ, με σκοπό τη χρήση και απόλαυση του έργου από τους κατοίκους της χώρας.
Το ΚΠΙΣΝ ολοκληρώθηκε κατασκευαστικά τον Αύγουστο του 2016. Το έργο παραδόθηκε στην Ελληνική Κοινωνία στις 23 Φεβρουαρίου 2017. Μετά την παράδοση, το ΙΣΝ ανακοίνωσε τη δέσμευσή του να συνεχίζει να υποστηρίζει έμπρακτα το ΚΠΙΣΝ για πέντε χρόνια, με δωρεές ύψους $53 εκατομμυρίων. Οι δωρεές στηρίζουν τη διοργάνωση δημόσιων εκδηλώσεων καθώς επίσης τη λειτουργία του ΚΠΙΣΝ. Ολες οι εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται με δωρεά του ΙΣΝ είναι ανοιχτές και δωρεάν για το κοινό».
Αυτή είναι σε περίληψη η ιστορία του εμβληματικού έργου. Αντί το Ιδρυμα να δώσει στο κράτος 861 εκατ. δολάρια, του παρέδωσε ένα ολοκληρωμένο έργο χωρίς υπερβάσεις, καθυστερήσεις, μαϊμουδιές και όλα τα συμπαρομαρτούντα που συνοδεύουν οποιαδήποτε προσπάθεια του κράτους να γίνει επιχειρηματίας ή κατασκευαστής κ.λπ.
Δεν πρέπει να παραλείψουμε και την ποιότητα της κατασκευής. Το εμφανές μπετόν είναι τόσο λείο σαν επιδερμίδα βρέφους! Οι κήποι, έργο της μοναδικής Ελλης Παγκάλου που έχει αποδείξει ότι στην Ελλάδα και ξέρουμε και μπορούμε. Είμαι σε θέση να γνωρίζω ότι η αυστηρότητα στην επίβλεψη των εργασιών δεν επέτρεψε καμία από τις γνωστές παθογένειες των μεγάλων έργων: Σημαντικές υπερβάσεις και κυριότερα σημαντικές καθυστερήσεις.
Ελάτε τώρα να δούμε μια άλλη δωρεά του Ιδρύματος. Αντιγράφω από το Protagon Team της 5ης Ιουλίου 2017: «Η πλήρως ανακαινισμένη Εθνική Πινακοθήκη θα παραδοθεί στο κοινό στις αρχές του 2019, δήλωσε την Τετάρτη –με βεβαιότητα– η υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου. Στην αποπεράτωση του έργου ανακαίνισης, επέκτασης και εκσυγχρονισμού του εμβληματικού κτιρίου στάθηκε αποφασιστικής σημασίας η δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, ύψους 13 εκατομμυρίων ευρώ. Επειτα από καθυστερήσεις και αστοχίες, το μεγάλο έργο προχωρά, έστω κι αν “ποτέ δεν σταμάτησε, ίσως δεν έτρεξε με τους ρυθμούς που θέλαμε, υπήρξαν καθυστερήσεις, αλλά τώρα με τη δωρεά – υποδομή που προετοίμασε το υπουργείο Πολιτισμού, το έργο θα τρέξει”. Αυτά είπε η γενική διευθύντρια Αναστήλωσης Μουσείων και Τεχνικών Εργων του υπουργείου Πολιτισμού, Ευγενία Γατοπούλου, παρούσα επίσης στη συνέντευξη Τύπου, την ίδια ημέρα, για την επίσημη ανακοίνωση της δωρεάς του Ιδρύματος Στ. Νιάρχος».
Παρά το γεγονός ότι το Ιδρυμα προσέφερε τα απαραίτητα χρήματα (13 εκατ. ευρώ) για την αποπεράτωση του έργου και παρά τις υποσχέσεις ότι «τώρα το έργο θα τρέξει», το έργο παραδόθηκε τον Μάρτιο του 2021, δηλαδή με δύο χρόνια καθυστέρηση και αγνώστων λοιπών λεπτομερειών, που συμβαδίζουν με την καθυστέρηση.
Τα δύο παραδείγματα αναδεικνύουν το αυτονόητο. Μη δίνετε λεφτά στο κράτος, αλλά δώστε του έτοιμα έργα. Απλό δεν είναι; Τώρα γιατί τα γράφω όλα αυτά; Γιατί ο πρωθυπουργός στη Βουλή στις 25 Αυγούστου 2021 έκανε μια σημαντική ανακοίνωση, σχετικά με την αποκατάσταση των καταστροφών των πυρκαγιών του Αυγούστου, η οποία πέρασε στα ψιλά των ΜΜΕ. Είπε: «Θέλω να τονίσω ότι αποδίδω πολύ μεγάλη σημασία στις ιδιωτικές δωρεές οι οποίες θα υποστηρίξουν αυτή την προσπάθεια. Για πρώτη φορά, μέσα από μία διαφανή και εύκολη διαδικασία, μέσω της ιστοσελίδας e-dorees.gov.gr, οι προσφορές ιδιωτών, επιχειρήσεων, ιδρυμάτων, θα συναντώνται με τις ανάγκες του Δημοσίου. Και ο κάθε δωρητής θα μπορεί να παρακολουθεί πού κατευθύνονται τα χρήματά του. Και με τον νέο θεσμό του αναδόχου αναδάσωσης, ένας ενδιαφερόμενος ιδιώτης, ένα ίδρυμα, μία επιχείρηση, θα μπορεί να αναλαμβάνει, όχι απλά τη μελέτη, αλλά και τα έργα αποκατάστασης μιας έκτασης, πάντα υπό την εποπτεία του αρμόδιου Δασαρχείου και να την αποδίδει μετά στην Πολιτεία.
Τέτοιες εργασίες έχουν ήδη ξεκινήσει και είναι σημαντική η αρωγή την οποία έχουμε λάβει από μεγάλα ιδρύματα, μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν σπεύσει να ενισχύσουν αυτή την προσπάθεια. Προσφέρουν όχι μόνο πόρους, αλλά και ταχύτητα –το τονίζω– στην υλοποίηση των σχετικών έργων, κάτι το οποίο προφανώς, στην παρούσα συγκυρία, είναι απολύτως απαραίτητο».
Μακάρι να γίνουν έτσι όλα τα έργα των δωρητών και χορηγών. Ο μεγαλύτερος ανασταλτικός παράγων στον εκσυγχρονισμό της χώρας οφείλεται κατά κύριο λόγο στην καθυστέρηση ανάθεσης και εκτέλεσης των έργων και στις λοβιτούρες που τα συνοδεύουν. Ας ξεκινήσουμε από τους τυπικούς περιορισμούς. Οποιοδήποτε έργο με προϋπολογισμό μεγαλύτερο από μερικές δεκάδες χιλιάδες ευρώ πρέπει να κατακυρώνεται ύστερα από διεθνή διαγωνισμό με μεγάλες προθεσμίες. Κρίνοντας από τα έργα της πληροφορικής, ο μέσος χρόνος από την προκήρυξη ενός έργου και την τελική ανάθεση ξεπερνάει τα τρία χρόνια! Αν θέλουμε λοιπόν να γίνουν έργα αποκατάστασης γρήγορα πρέπει να αφήσουμε την πρωτοβουλία στους χορηγούς και δωρητές.
Για κάποιο περίεργο λόγο η πρόταση του πρωθυπουργού πέρασε στο «ντούκου». Μια πρόταση που αποκλείει τους «αρπακτικούς ολιγάρχες» και ευνοεί την απόλυτη διαφάνεια, γιατί όποιος βάζει τα χρήματα έχει και την απόλυτη ευθύνη για την ολοκλήρωση του έργου, θα έπρεπε να υιοθετηθεί από όλους ανεξαιρέτως τους εμπλεκομένους, χάθηκε στη ραστώνη του Αυγούστου.
Θέλω να σας θυμίσω ότι και στις καταστροφικές φωτιές στην Ηλεία, τον Αύγουστο του 2007, είχαν συγκεντρωθεί χρήματα στο περίφημο «Ταμείο Μολυβιάτη», που κανένας δεν έμαθε πώς και πού κατέληξαν, ενώ αντιθέτως η Κύπρος χρηματοδότησε πλήρως την ανακατασκευή της Αρτέμιδας και παρέδωσε μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια: την επιδιόρθωση και ανακατασκευή 45 κατοικιών, 32 αποθηκών, την κατασκευή ελαιοτριβείου, την ανάπλαση της πλατείας αλλά και τα αντιπλημμυρικά έργα στις υποδομές του χωριού. Η συνολική χρηματοδότηση του έργου ήταν 8,6 εκατ. ευρώ και το έργο ανέλαβε κατόπιν διαγωνισμού η J&P Αβαξ.
Ετσι γίνονται τα έργα. Ο κάθε χορηγός να αναλάβει και να διεκπεραιώσει με εντελώς δικά του έξοδα ένα ολοκληρωμένο έργο. Για παράδειγμα, τον Οκτώβριο, η Coca-Cola Τρία Εψιλον ανέλαβε ως ανάδοχος αποκατάστασης και αναδάσωσης την αποκατάσταση συγκεκριμένου τμήματος 3.900 στρεμμάτων στην περιοχή Βαρυμπόμπης – Τατοΐου, με δωρεά ύψους 1 εκατομμυρίου ευρώ (πρόσφατα αύξησε τον προϋπολογισμό στο 1,8 εκατ. ευρώ) για την άμεση κατασκευή επειγόντων αντιδιαβρωτικών – αντιπλημμυρικών έργων. Τα έργα αναμένεται να ολοκληρωθούν τον Ιανουάριο του 2022. Ετσι θα αποφύγουμε χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες, υπόνοιες για διαπλοκή και όλα όσα συνοδεύουν τα έργα πολλών εκατομμυρίων που προσπαθεί να πραγματοποιήσει το Δημόσιο.
Το Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος θα πρέπει να γίνει το υπόδειγμα για τις μεγάλες χορηγίες. Στο κάτω κάτω έτσι έκαναν και οι Μεγάλοι Ευεργέτες του Εθνους, αφήνοντας πίσω τους σημαντικά έργα.
ΥΓ.: Δυστυχώς έχω ενοχλητική μνήμη. Η αρχική προσπάθεια του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για τη δημιουργία του Κέντρου Πολιτισμού βρήκε σημαντικές αντιστάσεις και αντιρρήσεις από τους μόνιμους διαμαρτυρόμενους: «Τι δουλειά έχει ο ιδιωτικός τομέας στην περιοχή» και «θα γίνει τσιμεντοποίηση» κ.λπ. Αναγκάστηκε το Ιδρυμα να προσφύγει σε ολοσέλιδες καταχωρίσεις στον Κυριακάτικο Τύπο, για να ξεπεράσει τις παράλογες αντιρρήσεις και να προχωρήσει το έργο. Πόσα όμως έργα δεν έχουν γίνει, γιατί υπάρχουν πάντοτε οι διαμαρτυρόμενοι;
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.