Ο Φόβος και ο Δείμος για τους αρχαίους ημών ήσαν παιδιά του Αρη και της Αφροδίτης. Εξώγαμα, με άλλα λόγια. Ο καπετάν φασαρίας Αρης, ο βροτολοιγός, και η απολύτως ερωτική του σύντροφος κληροδότησαν στο ανθρώπινο σύμπαν δύο βασικά του αισθήματα, τον Φόβο και τον Τρόμο. Δεν υπάρχει ο άνθρωπος, όπως τον ξέρουμε τουλάχιστον έως σήμερα, χωρίς τον φόβο. Για την ακρίβεια, δεν υπάρχει έμψυχο ον χωρίς τον φόβο. Απλώς ο άνθρωπος συμβιώνει μαζί του διότι έχει τη συνείδηση του θανάτου. Ο ήρωας δεν είναι ατρόμητος. Ο ήρωας είναι κάποιος ο οποίος αισθάνεται τον φόβο αλλά παλεύει να τον ξεπεράσει. Βρίσκει μέσα του δυνάμεις που αποδεικνύονται ανώτερες από τον φόβο του. Αν είσαι ατρόμητος είτε είσαι μηχανή, σαν τον Φρανκενστάιν, είτε είσαι ηλίθιος, κοινώς σου λείπει ο νους, το πιο σοβαρό όπλο που διαθέτει το ανθρώπινο είδος για την επιβίωσή του. Η δύναμη της θρησκείας στηρίζεται στην ανάγκη που έχει ο καθένας από εμάς για να συμβιώσει με τους φόβους του, τον φόβο του θανάτου κατά κύριο λόγο. Η δύναμη της επιστήμης επίσης. Στον 19ο αιώνα, πολλοί πίστευαν ότι η επιστήμη θα νικήσει τον θάνατο. Δεν τον νίκησε. Ο χριστιανισμός κράτησε το μονοπώλιο της, έστω φαντασιακής, ευθύνης της αθανασίας. Ο χριστιανισμός έχει βρει τον τρόπο να συμβιώνει με την επιστήμη. Χρειάστηκαν αιώνες, αίμα και υπερβολική κατανάλωση φαιάς ουσίας για να τα καταφέρουν. Ομως τα κατάφεραν.
Ο εικοστός αιώνας, ο αιώνας των δύο πιο ανθρωποκτόνων πολέμων, ο αιώνας του Αουσβιτς και των Γκουλάγκ, τέλειωσε με μια πλημμυρίδα αισιοδοξίας. Τουλάχιστον για τον Δυτικό Κόσμο. Η τελευταία επιδημία, το AIDS, παιδί της Αφροδίτης, είχε λίγο έως πολύ τιθασευθεί, ο Αρης αναπαυόταν στα έμπεδα του παρελθόντος και η επιστήμη ταξίδευε στα άστρα και ανίχνευε το υπέδαφος του ανθρώπινου εγκεφάλου. Οι Τιτάνες του φόβου είχαν αλυσοδεθεί σαν τον Εγκέλαδο στις ρίζες της Αίτνας. Μούγκριζαν κάθε τόσο, έβγαζαν σεισμούς, τσουνάμι, πυρκαγιές. Τις πυρκαγιές τις χρεώσαμε στην κλιματική αλλαγή, κοινώς στις δυσπλασίες του ανθρώπινου σύμπαντος. Αρκεί να θελήσουμε και θα τις αποφύγουμε. Σαν να είναι κερδοσκοπικές κινήσεις στο χρηματιστήριο του Χονγκ Κονγκ.
Ο κορωνοϊός ξαναμοίρασε την τράπουλα της πολιτισμικής μας συνείδησης. Μας θύμισε τι θα πει αταβιστικός φόβος, η αγωνία για την επιβίωση του είδους και του πολιτισμού. Ο παλιμπαιδισμός των «ατρόμητων» που δεν δέχονται να αισθανθούν τον φόβο είναι κατανοητός: φοβούνται να παραδεχθούν ότι φοβούνται. Προσωπικά τον χρειάζομαι τον φόβο μου για να κρατήσω όρθια τη λογική μου. Καλή χρονιά και να σέβεστε τους φόβους σας.