Η απάντηση σε όσους αναρωτιούνται «τι συμβαίνει στην Τουρκία;» είναι απλή: Η κυβέρνηση προσπαθεί με μπαλώματα να διαχειριστεί την οικονομική κρίση. Και επειδή δεν θα πετύχει, οδηγείται σε θεαματική στροφή ή πλήρη κατάρρευση…
Η κυβέρνηση Ερντογάν στα χρόνια που πέρασαν αξιοποίησε την ανάπτυξη της οικονομίας που στηριζόταν στη συνταγή ΔΝΤ. Με τη δολαριοποίηση της αγοράς οι επενδυτές εμπιστεύθηκαν την αναπτυσσόμενη οικονομία, η ενισχυμένη ανταγωνιστικότητα έφερε αύξηση εξαγωγών. Τα δημόσια έργα γίνονταν με ιδιωτικά κεφάλαια (ΣΔΙΤ, θα λέγαμε), αλλά πληρώνονταν με ρήτρα δολαρίου, σε συνάλλαγμα, όπως και η αγορά ακινήτων.
Το πρόβλημα προέκυψε όταν μεγαλεπήβολα έργα απαιτούσαν περισσότερα κεφάλαια από όσα μπορούσε να προσελκύσει η οικονομία, ενώ η κυβέρνηση Ερντογάν βρέθηκε σε ολισθηρό κατήφορο για πολιτικούς λόγους. Η πτώση δημοτικότητας τον ανάγκασε να συμμαχήσει με τους εθνικιστές προκειμένου να εκλεγεί πρόεδρος και η ρήξη με τους Γκιουλενιστές πυροδότησε τη ρητορική εναντίον του τόκου που είναι αμαρτία. Η χώρα εγκλωβίστηκε σε ισλαμική οικονομική ρητορική. Η συνταγή καταστροφής έφερε μείωση επιτοκίων όταν η αγορά χρειαζόταν άνοδο και συνεχίζεται με ανορθόδοξες θεωρίες. Η πλέον γνωστή είναι ότι τα υψηλά επιτόκια φέρνουν πληθωρισμό. Στις 3 Ιανουαρίου θα ανακοινωθεί ο πληθωρισμός του Δεκεμβρίου και αναμένεται να αγγίξει επίσημα το 30%.
Η νέα ιδέα που εφαρμόζεται είναι προθεσμιακές καταθέσεις σε λίρες, αλλά το κράτος εγγυάται ότι θα καταβάλει απόδοση καταθέσεων σε συνάλλαγμα. Καταθέσεις σε λίρες, αλλά με ρήτρα συναλλάγματος. Εμμέσως αυξάνει τα επιτόκια και το κόστος καλύπτεται από το κράτος που τυπώνει λίρες. Οι καταθέσεις σε συνάλλαγμα έχουν πλέον υψηλότερο κόστος για τις τράπεζες, ώστε να έχουν κίνητρο να στρέψουν τους πελάτες στο εγχώριο νόμισμα. Δίνονται κίνητρα για τη μετατροπή χρυσού σε λίρες, ενώ θα σταματήσουν πράξεις option σε συνάλλαγμα. Η πτώση της λίρας σταμάτησε προσωρινά.
Η συνταγή καταστροφής έφερε μείωση επιτοκίων όταν η αγορά χρειαζόταν άνοδο και συνεχίζεται με ανορθόδοξες θεωρίες.
Σύμφωνα με τον καινούργιο υπουργό Οικονομικών Νουρεντίν Νεμπατί, η χώρα απομακρύνεται από το παλιό οικονομικό μοντέλο που στηριζόταν σε «ανίερες ανάγκες».
Το υποτιθέμενο «νέο οικονομικό μοντέλο» στοχεύει στο να γίνει η Τουρκία υπερδύναμη εξαγωγών, όπως η… Κίνα. Επιδιώκει χαμηλό κόστος παραγωγής και γι’ αυτό είναι σχεδόν καλοδεχούμενη η υποτίμηση της λίρας, που έχασε περίπου το 40% της αξίας της φέτος. Αυτή είναι η θεωρία, γιατί στην πράξη τα προβλήματα είναι πολλά. Εξαγώγιμα προϊόντα έχουν εισαγόμενες πρώτες ύλες, οι τιμές των οποίων έχουν εκτοξευθεί, όπως και των καυσίμων, των φαρμάκων κ.ά. Οι εξαγωγείς δυσκολεύονται να δώσουν τιμές για τα προϊόντα, καθώς δεν μπορούν να προβλέψουν την ισοτιμία της λίρας το προσεχές διάστημα.
Δεν αρκούνται όμως σε οικονομικά μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Πέντε διαπρεπείς οικονομολόγοι, ανάμεσα στους οποίους και πρώην διοικητής της κεντρικής τράπεζας, διώκονται επειδή αμφισβήτησαν τη χρησιμότητα των μέτρων. Τα δικαστήρια απέρριψαν την προσφυγή των Facebook και WhatsApp εναντίον κυβερνητικής απόφασης που τους υποχρέωνε να αποκαλύπτουν σε κρατικές υπηρεσίες στοιχεία των χρηστών…
Από τα γραφικά της περιόδου είναι η αποκάλυψη ότι ο υπουργός Οικονομικών και μετά την ανάληψη των καθηκόντων του παραμένει στη διοίκηση της οικογενειακής του εταιρείας «BG Mağazacılık Dış Ticaret Sanayi ve Yatırım A.Ş.», που ασχολείται με εμπόριο υφασμάτων. Με δεδομένο ότι η θητεία των προηγούμενων υπουργών ήταν σύντομη, η επιλογή μοιάζει ρεαλιστική. Αντίθετα, ο γενναίος πρόεδρος της Βουλής ανακοίνωσε ότι έκανε την τρίτη αναμνηστική δόση εμβολίου με το εγχώριο Turkovac. Ευτυχώς ο πρόεδρος Ερντογάν απέφυγε το πατριωτικό πείραμα και προτίμησε BioNTech.