Οι εργασίες για τη γραμμή 4 του αθηναϊκού μετρό έχουν ανοίξει ήδη τη συζήτηση για τη διαχείριση του δημόσιου χώρου. Και η σφαγή των δέντρων στην πλατεία Κολωνακίου για τη δημιουργία του νέου σταθμού προκάλεσε αντιδράσεις. Αναμενόμενες ήταν και είναι οι διαμαρτυρίες για την κοπή των δέντρων, δέντρων βαθιά ριζωμένων και με καλή ανάπτυξη, και όχι μόνο στο Κολωνάκι αλλά και στη Μασσαλίας, για τον σταθμό «Ακαδημία», και αλλού. Είναι όμως και αφορμή για μια σειρά προβληματισμών για το πώς ο δημόσιος χώρος υπηρετεί τους πολίτες και για το αν ένα έργο τόσο αναγκαίο όσο η επέκταση του μετρό είναι δυνατόν να προχωρήσει χωρίς θυσίες…
Παρατηρώ την πικρία των διαμαρτυρόμενων για την αποψίλωση της πλατείας Κολωνακίου και συμμερίζομαι την αγανάκτησή τους. Από την άλλη αντιλαμβάνομαι ότι θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να βρεθεί άλλο σημείο για τον σταθμό «Κολωνάκι», αν και η «Αττικό Μετρό» οφείλει να παρουσιάσει το πλήρες σκεπτικό της με περισσότερες λεπτομέρειες και με σαφή συναίσθηση ότι πρωτίστως έχει υποχρέωση να ενημερώνει την κοινή γνώμη για κάθε βήμα του έργου. Οσα αναφέρονται στην ιστοσελίδα της «Αττικό Μετρό» για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου δεν νομίζω ότι δίνουν απαντήσεις και κυρίως αγνοούν την ευαισθησία που εκφράζει μερίδα, έστω, της κοινωνίας για το ζήτημα της ισορροπίας φυσικού και αστικού περιβάλλοντος. Υπάρχει ένα έλλειμμα που πρέπει να προσεχθεί, καθώς το έργο είναι στην αρχή του.
Επιπλέον, η συζήτηση που άρχισε για την αποψίλωση της πλατείας Κολωνακίου, ως ένα μέρος της συζήτησης για τον ρόλο που επιτελούν οι πλατείες σε μια πόλη, μας επανασυνδέει με την παλαιότερη συζήτηση, όταν η πλατεία αυτή αναμορφώθηκε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η «νέα» πλατεία, που είναι πλέον και αυτή παρελθόν, ήταν ένα έργο του Δημήτρη και της Σουζάνας Αντωνακάκη, δύο διανοουμένων και αναγνωρισμένων αρχιτεκτόνων, με μεγάλη και οι δύο συμβολή στην αρχιτεκτονική από τη δεκαετία του ’60 και μετά. Αν άρεσε ή δεν άρεσε η πλατεία, είναι άλλης τάξεως ζήτημα. Αναγνωρίζω πως η πλατεία, όπως προέκυψε μετά το 2004, δεν αγαπήθηκε και κακολογήθηκε ίσως υπερβολικά, καθώς είχε πολλά καλά στοιχεία σχεδιασμού που ίσως δεν αναδείχθηκαν ή δεν εφαρμόστηκαν. Μείον ήταν η δυσκολία για ανθρώπους σε αμαξίδια. Αλλά πέραν αυτού, που είναι μια άλλη συζήτηση με πολλές παραμέτρους, η συζήτηση που άνοιξε τώρα φέρνει στην επιφάνεια δύο μείζονα ζητήματα.
Πρώτον, πώς λογίζουμε μια πλατεία και μάλιστα ιστορική; Ως χώρο συνεκτικό της μνήμης, της κοινωνικής ζωής και της ιστορίας της πόλης και της αρχιτεκτονικής ή ως ελεύθερο οικόπεδο; Και δεύτερον, πώς προσεγγίζουμε τα δέντρα στην πόλη; Ως διακόσμηση, ως γαρνιτούρα, ως αστική επίπλωση; Μάλλον κάπως αλλιώς θα έπρεπε.