«Τα ενεργειακά πρότζεκτ δεν πεθαίνουν ποτέ», φιλοσόφησε ο Νίκος Τσάφος, αναλυτής της ενέργειας στο CSIS, ερωτώμενος για το μέλλον του αγωγού EastMed, που θα μετέφερε φυσικό αέριο από το Ισραήλ και την Κύπρο στην Ελλάδα. Η δήλωση της κυβέρνησης ότι εξετάζει νέες διελεύσεις που μπορεί να τον καταστήσουν πιο βιώσιμο δείχνει ότι το φιλόδοξο σχέδιο μπορεί να συνεχίσει να ζει, στα χαρτιά. Τα χρονικά περιθώρια, όμως, για να γίνει πράξη είναι πια περιορισμένα.
Υστερα από τις αντιδράσεις που προκάλεσε ένα non paper του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, που μεταξύ άλλων τασσόταν εναντίον του αγωγού κυρίως για οικονομικούς και περιβαλλοντικούς λόγους, εκπρόσωπός του επιβεβαίωσε τη στήριξη των ΗΠΑ στη διασύνδεση της ενέργειας της Ανατολικής Μεσογείου με την Ευρώπη. Την ίδια στιγμή, τόνισε τη στροφή της υποστήριξης της αμερικανικής κυβέρνησης σε έργα που μπορούν να μεταφέρουν και πράσινη ενέργεια, όπως η ηλεκτρική σύνδεση με καλώδια. Η θέση των Αμερικανών δεν ήταν τόσο απρόβλεπτη. Οι Αμερικανοί εξέφραζαν διπλωματικά, αλλά σταθερά, τις επιφυλάξεις τους για την οικονομική βιωσιμότητα του πρότζεκτ εδώ και χρόνια. Και πιθανές εναλλακτικές δίοδοι συζητούνταν ήδη. Παρά ταύτα, η ελληνική πλευρά αιφνιδιάστηκε από την άρση της αμερικανικής στήριξης στον EastMed, και ιδίως για την αναφορά σε πιθανή αστάθεια που θα προκαλούσε.
Η ελληνική κυβέρνηση επίσης έχει υψηλές πράσινες φιλοδοξίες. Μάλιστα, έχει υποστηρίξει δύο από τα έργα που αναφέρουν οι Αμερικανοί, το Euro-Asia Interconnector και την ηλεκτρική σύνδεση Κρήτης – Αιγύπτου. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, δεν είναι έτοιμη να παραιτηθεί από τον αγωγό, ένα έργο που αξιολογεί ως γεωπολιτικά σημαντικό.
Σε ένα κείμενο συζήτησης του Atlantic Council για την ενεργειακή συνεργασία ΗΠΑ – Ελλάδας, τονίζαμε την αξία των ηλεκτρικών διασυνδέσεων, αλλά προτείναμε επίσης ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να στηρίξουν κάθε εναλλακτική για τη μεταφορά του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη, και με πλοία αλλά και με τον αγωγό EastMed. Σχολιάζοντας τις προτάσεις μας στο συνέδριο του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου, ο πρέσβης των ΗΠΑ Τζέφρεϊ Πάιατ είχε αποφύγει να αναφερθεί ειδικά στον αγωγό, αλλά υποστήριξε τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις. Οι αντιδράσεις στο non paper τελικά οδήγησαν σε μια πληρέστερη τοποθέτηση, η οποία πλέον εκφράζεται δημοσίως όχι μόνον από την πρεσβεία στην Αθήνα αλλά και από το «κέντρο» στην Ουάσιγκτον. Αντιμέτωπη με μια ενεργειακή κρίση που επιβεβαιώνει τα οφέλη της ενεργειακής διαφοροποίησης, αλλά και τη συγκριτική ασφάλεια που προσφέρουν σε αυτήν τη συγκυρία τα μακροχρόνια συμβόλαια μέσω αγωγών έναντι του LNG, η Ελλάδα σωστά δεν θέλει να «σκοτώσει» τον EastMed – ο οποίος συνεχίζει να έχει την υποστήριξη της Ε.Ε.
Σίγουρα, ο στόχος της ενεργειακής συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο εξυπηρετείται και από τα ηλεκτρικά καλώδια, με μικρότερο κόστος και σαφή διπλωματική υποστήριξη. Οπως μάλιστα επισημαίνουν αναλυτές και διπλωμάτες, η διέλευση των ηλεκτρικών καλωδίων είναι αντίστοιχη με εκείνη του αγωγού φυσικού αερίου. Οσο για την οικονομική βιωσιμότητα του EastMed, αυτή θα την κρίνει η αγορά.