Μία από τις σταθερές στη δημόσια ζωή μας είναι οι επιθέσεις αυτόκλητων πατριωτών εναντίον όσων θεωρούν «ανιστόρητους» και, κατά συνέπεια, «εθνομηδενιστές». Η επιλεκτική, «στρατευμένη» γνώση της Ιστορίας χρησιμοποιείται ως κριτήριο πατριωτισμού. Το ότι ενίοτε οι καταγγέλλοντες γνωρίζουν λιγότερα απ’ όσους κατηγορούν δεν τους πτοεί – θεωρούν το περίσσευμα συναισθήματος (ψυχής) όχι μόνον άξιο υποκατάστατο της γνώσης, αλλά και απόδειξη ανωτερότητας. Τι νόημα έχει η ψύχραιμη εκτίμηση γεγονότων, προσώπων και δυνάμεων (στο παρελθόν και σήμερα) εάν δεν υπηρετεί τον δίκαιο αγώνα του έθνους; Ετσι, ζητήματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής αυτομάτως θεωρούνται «εθνικά θέματα», προκαλώντας πολιτική καπηλεία και εσωτερικές έριδες, περιπλέκοντας προβλήματα, υπονομεύοντας προοπτικές.
Οταν αντίπαλός μας είναι η μονίμως απειλητική Τουρκία, η εθελοτυφλία δεν είναι επαγρύπνηση, είναι παγίδα. Η χάραξη πολιτικής και η καλλιέργεια προσδοκιών στους πολίτες πρέπει να συνδυάζουν τόλμη με γνώση και σωφροσύνη, να επιδιώκουν τη μέγιστη εθνική σύμπνοια και το ευρύτερο πλέγμα συμμαχιών. Θεμέλιο της στρατηγικής και της εκτέλεσής της είναι η γνώση της δικής μας δύναμης και του εχθρού, καθώς και των συμφερόντων άλλων δυνάμεων. Η Ιστορία μάς διδάσκει συνεχώς. Ομως, μπορεί να είναι επικίνδυνη όταν δεν επιδιώκουμε να καταλάβουμε περισσότερα απ’ όσα γνωρίζουμε. Η χρήσιμη ανάγνωση της Ιστορίας αποτελείται και από γνώσεις που έχουν αποκτηθεί με κόπο και από τη συνεχή αμφισβήτηση των «δεδομένων». Η προσπάθεια να επιβάλλουμε αυτά που θέλουμε να πιστεύουμε εμποδίζει την απόκτηση γνώσης, θολώνει την κρίση, υπονομεύει τα επόμενα βήματά μας.
Ετσι, βλέπουμε εχθρούς παντού, κατασκευάζουμε ήττες εκεί που δεν υπάρχουν. Από τη μία, η εξαιρετική σειρά «Καταστροφές και Θρίαμβοι» του Στάθη Καλύβα στον ΣΚΑΪ δείχνει πόσο πολύπλοκη είναι η Ιστορία αλλά και τις αντιδράσεις που προκαλεί η ψύχραιμη ανάγνωσή της. Από την άλλη, η αποκάλυψη ότι οι ΗΠΑ δεν στηρίζουν την κατασκευή του αγωγού EastMed δεν θα μας ξάφνιαζε εάν είχαμε κατανοήσει αυτό που φαινόταν εξαρχής, ότι ο αγωγός ήταν κυρίως πολιτικό project παρά οικονομικά βιώσιμος ή θεμιτός στην εποχή της πράσινης ανάπτυξης. Οταν η Τουρκία προχωρεί απτόητη με λανθασμένες πολιτικές (F-35, οικονομία κ.ά.), είναι σπατάλη δυνάμεων εμείς να μεγιστοποιούμε κάθε εμπόδιο και διαφωνία, να παραβλέπουμε κινδύνους, να χάνουμε ευκαιρίες.