To 28% των μελών της νέας γερμανικής Βουλής έχει γεννηθεί μετά το 1981. Στις τρεις κοινοβουλευτικές ομάδες του κυβερνητικού συνασπισμού το ποσοστό αυτό είναι 40%. Η αυτόματη σύγκριση με τις αναμνηστικές φωτογραφίες των ελληνικών υπουργικών συμβουλίων –γκρίζα κοστούμια, γκρίζα μαλλιά– δείχνει μόνο την κορυφή του παγόβουνου. Η αραβικού τύπου δημογραφική μονομέρεια της ελληνικής πολιτικής αντανακλά και τη δυσκολία άλλων κλάδων, συνήθως πιο δυναμικών, να ανανεωθούν. Αντανακλά και την κλειστότητα του ελληνικού πανεπιστημίου.
Συζητώντας και ξανασυζητώντας την αδυναμία των ΑΕΙ να βγουν από τον ίσκιο της βίας, οι περισσότεροι έχουν καταλήξει ότι το θέμα δεν είναι μόνο, ούτε πρωτίστως, αστυνομικό. Πρέπει, λένε, να ξεριζωθεί η κουλτούρα που διαιωνίζει το μπάχαλο. Και γι’ αυτό δεν αρκεί η καταστολή. Πότε αλλάζουν οι κουλτούρες; Οταν αλλάζουν τα πρόσωπα. Οταν οι θεσμοί είναι ανοιχτοί σε φορείς νέας κουλτούρας. Είναι το ελληνικό πανεπιστήμιο ένας τέτοιος, ανοιχτός θεσμός;
Ο καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική του Πανεπιστημίου Κρήτης, Αχιλλέας Γραβάνης, έγραψε προχθές στην Athens Voice ένα κείμενο προσπαθώντας να φωτίσει τις ευθύνες των συναδέλφων του για τον φαύλο κύκλο της βίας στα ΑΕΙ. Τους ταξινομεί, χονδρικά, σε πέντε κατηγορίες: Αυτοί που κοιτάνε μόνο την εργασία τους, προσπαθώντας να μη μουντζουρωθούν από το περιρρέον χάος. Αυτοί που ασχολούνται με την εξωπανεπιστημιακή δουλειά τους, κρατώντας την έδρα τους κυρίως για να εξαργυρώνουν τον τίτλο του καθηγητή. Εκείνοι που συμφωνούν με τη δράση των μειοψηφιών και την υποθάλπουν. Κάποιοι που τρέφουν πολιτικές φιλοδοξίες, πολιτευόμενοι επιτηδείως και εντός ΑΕΙ. Και, τέλος, οι λίγοι που αντιστέκονται ανοιχτά στην κατάσταση.
Ο Γραβάνης περιγράφει έτσι μια ιδρυματική –και εν μέρει ιδρυματοποιημένη– πανίδα, η οποία έχει επιπλέον και την εξουσία να αναπαράγει τον εαυτό της. Αντί να προηγείται, το δημόσιο πανεπιστήμιο υστερεί έναντι του υπόλοιπου ελληνικού Δημοσίου σε αυτό: Οι διαδικασίες αναστελέχωσής του επαφίενται στα εμπεδωμένα ήθη του συστήματος. Το πρόβλημα δεν είναι η επιστημονική επάρκεια ή το αξιοκρατικό κριτήριο εκείνων που αποφασίζουν τους διορισμούς. Ακόμη κι όταν αυτά συντρέχουν, το πρόβλημα παραμένει η ικανότητά τους να φανταστούν και να διεκδικήσουν ένα άλλο πανεπιστήμιο – ένα διαφορετικό σύστημα από αυτό που τους διέπλασε.
Είναι ενδεικτικό ότι η πρόταση που επεξεργάζεται τώρα ο τομέας ανώτατης εκπαίδευσης της Ν.Δ. για το σύστημα επιλογής νέων καθηγητών προβλέπει τη διατήρηση του προνομίου. Να υπάρχουν, λέει, και εξωτερικοί –εκτός ιδρύματος– εκλέκτορες στην επιλογή διδακτικού προσωπικού, αλλά να μην έχουν την πλειοψηφία. Να αποφασίζουν πάλι οι παλιοί για τους διαδόχους τους.
Πόσα μέλη ΔΕΠ είναι σήμερα κάτω των 40; Και, ανεξαρτήτως ηλικίας, πόσο εύκολο είναι να βρει θέση στο ελληνικό πανεπιστήμιο κάποιος με διδακτική εμπειρία και κουλτούρα από αλλότρια εκπαιδευτικά συστήματα;
Καθώς συζητούμε για τα taser στις ζώνες της πανεπιστημιακής αστυνομίας. Καθώς αναζητούμε τα άθραυστα υλικά από τα οποία πρέπει να είναι φτιαγμένες οι κάμερες στους διαδρόμους έξω από τα αμφιθέατρα, ίσως αξίζει να αναρωτηθούμε πώς μπορεί να σπάσει η άυλη περιτοίχιση του πανεπιστημίου.
Θρίαμβοι
«Αυτή είναι δουλειά των ιστορικών». Κάθε φορά που ξεκαπακώνεται ένα καταχωνιασμένο κειμήλιο από το μπαούλο της εθνικής μνήμης, ακούει κανείς την ίδια υπεκφυγή: Δεν είναι αυτά για να τα συζητάμε έτσι πρόχειρα, δημόσια και να διχαζόμαστε. Αυτά είναι για τους ειδικούς. Η Ιστορία όμως δεν είναι Ιατρική. Είναι το ύφασμα της κοινής ταυτότητας που μοιάζει κάπως με τον ιστό της Πηνελόπης – προορισμένο να ξηλώνεται και να ξαναϋφαίνεται με τα νήματα που εισφέρουν κάθε φορά οι ιστορικοί. Με αυτή την έννοια, η αντιπαράθεση για την Ιστορία δεν πρέπει να αποφεύγεται, υπό τον φόβο του διχασμού. Το αντίθετο. Πρέπει να επιδιώκεται στο όνομα μιας διαρκώς εκκρεμούς αλήθειας. Καλύτερα διχασμένοι στο φως, παρά ενωμένοι στα τυφλά. Οι αναμενόμενες αντιδράσεις για το «Καταστροφές και Θρίαμβοι», παρά τον φανατισμό τους –ή μπορεί και χάρη σε αυτόν–, επιβεβαιώνουν τον εκλαϊκευτικό άθλο του εγχειρήματος. Το σπονδυλωτό ντοκιμαντέρ αποδεικνύει πόσο λάθος είναι οι φοβίες για την αναψηλάφηση της εθνικής περιπέτειας. Η αναμέτρηση με τα μπάζα του παρελθόντος δεν αποδομεί. Υφαίνει μια νέα αφήγηση κοινή. Ενώνει.