Το προχθεσινό επεισόδιο της τηλεοπτικής ιστορικής σειράς «Καταστροφές και θρίαμβοι», με τον Στάθη Καλύβα, έκλεψε τις καρδιές πολλών τηλεθεατών για έναν επιπλέον λόγο: ο Καλύβας εμφανίζεται να συζητάει με τον κοινωνικό επιστήμονα Παναγή Παναγιωτόπουλο στο μπαρ Au Revoir, επί της Πατησίων. Χρήστες των κοινωνικών δικτύων φωτογράφισαν την τηλεοπτική οθόνη τους και ανάρτησαν τη σκηνή στους λογαριασμούς τους.
Δεν επρόκειτο περί σκηνοθετικής πόζας. Το σκηνικό είχε τη σημασία του: συζητώντας περί της ταχύτατης ανάπτυξης της χώρας την εικοσαετία 1950-1970, οι δύο καθηγητές εστίασαν στο Au Revoir ως ένα ορόσημο «καλής ζωής». Και, την ίδια στιγμή, η ίδια η τηλεοπτική σειρά έδειξε με πολύ ανάγλυφο τρόπο τη «φιλοσοφία» της: η ιστορία της Ελλάδας του εικοστού αιώνα δεν εξαντλείται στα πεδία των μαχών, στα υπουργικά συμβούλια, στις διαδηλώσεις ή στα νούμερα των δημόσιων οικονομικών. Ιστορία γράφεται και στα μπαράκια. Ειδικά σε ένα εμβληματικό τέτοιο μαγαζί όπως είναι εδώ και δεκαετίες το Au Revoir.
Αυτή είναι μια πιο διεθνής προσέγγιση στην ιστοριογραφία, που ο Καλύβας μεταφέρει και στα καθ’ ημάς. Η προσέγγιση αυτή, πέρα από τη ζωντάνια και την αίσθηση του οικείου που προκαλεί («έχουμε πιει ποτό εκεί, έχουμε μεθύσει, έχουμε ερωτευτεί» κ.ο.κ.), πέρα από μια «ποπ» διάσταση στην όλη αφήγηση (μολονότι οι δύο καθηγητές συζητούν με απόλυτη σοβαρότητα και ιδίως ο Π. Παναγιωτόπουλος συνεισφέρει στη συζήτηση με μια οξυδερκή, ως συνήθως, ανάλυση), εναρμονίζεται πλήρως με τον τίτλο της σειράς (και του βιβλίου του Καλύβα στο οποίο βασίστηκε αυτή), όπου σημασία δεν έχουν μόνον η καταστροφή και η τραγωδία, αλλά και οι νίκες, οι θρίαμβοι, η ανάπτυξη – η καλή ζωή, απενεχοποιημένα επιτέλους.
Αν για κάτι έχει κατηγορηθεί ο Καλύβας στη σειρά αυτή είναι ότι εκφράζει έναν «εθνομηδενισμό». Ο ισχυρισμός είναι απλώς ακατανόητος. Υποθέτω όμως ότι εφόσον δεν προκύπτει ο γνωστός εθνικός ακκισμός μας περί της νοσταλγίας «για την αγνή Ελλάδα που χάθηκε» ή περί του σχεδόν θεσμοθετημένου θρήνου για τις «χαμένες πατρίδες» ή περί της ιδεολογικής ελεγείας για την ήττα στον Εμφύλιο κ.ο.κ., το συγκεκριμένο τηλεοπτικό αφήγημα θα πρέπει να είναι είτε εθνομηδενιστικό είτε αντιδραστικό.
Η δική μου η αίσθηση είναι ότι, τόσο μέσα από τα έξοχα (και σπάνια) πλάνα εποχής όπου νεολαίοι χορεύουν ροκ εν ρολ ή βουτάνε στην πισίνα του νεόδμητου Χίλτον (σκηνές που, πάντως, συνδυάζονται με τις άθλιες παραγκουπόλεις της «όμορφης Αθήνας που χάθηκε»…), όσο και μέσα από τη συνέντευξη στο Au Revoir, αναδύεται η εικόνα μιας Ελλάδας όχι παγωμένης στον χρόνο, μόνιμα ηττημένης, θυματολαγνικής και «αλλοτριωμένης», αλλά μιας χώρας με παλμό, με τις ντροπές της, αλλά και με τα επιτεύγματά της.