Πριν από λίγες ημέρες, στις 19 Ιανουαρίου, η επιστημονική γνωμοδοτική επιτροπή του FDA ανακοίνωσε τις πιο πρόσφατες οδηγίες της για την πρώιμη φαρμακολογική διαχείριση των ατόμων που μολύνονται με κορωνοϊό και ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου για επιδείνωση της νόσου. Οι οδηγίες αυτές δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του FDA υπό τον τίτλο «The COVID-19 Treatment Guidelines Panel’s Statement on Therapies for High-Risk, Nonhospitalized Patients With Mild to Moderate COVID-19».
Η επιτροπή αναφέρει ότι τέσσερις θεραπευτικοί παράγοντες είναι πλέον διαθέσιμοι για μη νοσηλευόμενους ασθενείς με ήπια έως μέτρια COVID-19 που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου. Προτείνει μάλιστα τη χορήγησή τους κατά την ακόλουθη αξιολογική σειρά. Πρώτη επιλογή είναι ο συνδυασμός των δύο αντιιικών φαρμάκων ριτοναβίρη και νιρματρελβίρη (Paxlovid της Pfizer). Εάν το paxlovid δεν είναι διαθέσιμο ή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί λόγω αλληλεπιδράσεων με φάρμακα, τότε ως δεύτερη επιλογή συνιστάται το μονοκλωνικό αντίσωμα sotrovimab (Xevudy της GSK). Εάν το sotrovimab δεν είναι διαθέσιμο, τότε η επιτροπή του FDA συνιστά το αντιιικό ρεμδεσιβίρη (Veklury της Gilead). Τέταρτη επιλογή είναι η μολνουπιραβίρη (Lagevrio της Merck), η οποία όμως θα πρέπει να χορηγείται μόνο όταν οι άλλες τρεις επιλογές είτε δεν είναι διαθέσιμες είτε δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν.
Η αιτιολόγηση που υποστηρίζει αυτές τις προτάσεις κυρίως στηρίζεται στα ποσοστά αποτελεσματικότητας, τις πιθανές παρενέργειες αλλά και την ευχρηστία των τεσσάρων θεραπειών. Το paxlovid έχει δείξει τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα (κοντά στο 90% αποφυγή επιδείνωσης της νόσου, εισαγωγής στο νοσοκομείο και θανάτου). Eχει και το σημαντικό πρόσθετο πλεονέκτημα ότι χορηγείται από το στόμα, μια θεραπεία πέντε ημερών.
Το sotrovimab έχει τρία σημαντικά πλεονεκτήματα. Υψηλή αποτελεσματικότητα που ξεπερνάει το 80% και χορήγηση με μια εφάπαξ δόση και αποτελεσματικότητα και απέναντι στο στέλεχος «Ομικρον». Ιδιαίτερα η τελευταία του ικανότητα το κάνει να ξεχωρίζει ανάμεσα στα μονοκλωνικά αντισώματα, καθώς τα προηγούμενα που είχαμε διαθέσιμα φαίνεται ότι δεν τα καταφέρνουν καλά με την «Ομικρον». Το μειονέκτημα είναι ότι η χορήγηση αυτή γίνεται ενδοφλέβια και πρέπει ο λήπτης να την κάνει σε νοσοκομειακό περιβάλλον.
H ρεμδεσιβίρη έχει επίσης υψηλή αποτελεσματικότητα που ξεπερνάει το 80%, αλλά, όπως και το προηγούμενο φάρμακο, χορηγείται ενδοφλέβια και πρέπει ο λήπτης να την κάνει σε νοσοκομειακό περιβάλλον, και μάλιστα πρέπει να κάνει τρεις δόσεις σε τρεις συνεχόμενες ημέρες.
Η μολνουπιραβίρη, τέλος, έχει το πλεονέκτημα ότι λαμβάνεται από το στόμα στο σπίτι για πέντε ημέρες, αλλά έχει δύο μειονεκτήματα: χαμηλή αποτελεσματικότητα, γύρω στο 30%, και έναν μηχανισμό δράσης (επαγωγή μεταλλάξεων στο γενετικό υλικό του ιού) που προκαλεί ανησυχία για αντίστοιχη δράση και στα ανθρώπινα κύτταρα, αν και οι μελέτες μέχρι τώρα δεν έχουν επιβεβαιώσει αυτή την ανησυχία και το φάρμακο θεωρείται ασφαλές.
Κανείς δεν μπορεί να μας διασφαλίσει ότι, λόγω της «Ομικρον», η πανδημία πλησιάζει προς το τέλος της.
Από τα τέσσερα αυτά φάρμακα, στην Ευρώπη έχουν πάρει έγκριση από τον ΕΜΑ το sotrovimab (στις 17/12/21) και μόλις προ ημερών το paxlovid. Για το sotrovimab είναι ήδη γνωστό από το καλοκαίρι ότι έχει επέλθει συμφωνία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με την εταιρεία που το διαθέτει για την προμήθεια κατ’ αρχήν 220.000 δόσεων για τα μέλη της. Παρ’ όλα αυτά, η Ελλάδα δεν έχει κάνει καμία κίνηση για να προμηθευτεί τουλάχιστον τις ποσότητες του φαρμάκου που της αναλογούν από αυτή τη συμφωνία. Με δεδομένη την αποτελεσματικότητα αυτού του φαρμάκου προς την «Ομικρον» και τον καταιγισμό κρουσμάτων με το στέλεχος αυτό που βιώνουμε τις τελευταίες εβδομάδες, η απόφαση αυτή μοιάζει ακατανόητη και ελπίζω να αναθεωρηθεί άμεσα.
Γίνεται μάλιστα ακόμα πιο δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τη στρατηγική μας στο θέμα αυτό, όταν η χώρα μας ήταν από τις πρώτες (και λίγες) στον κόσμο που έσπευσαν να προμηθευτούν και έχει αρχίσει ήδη να χορηγεί την τέταρτη επιλογή, τη μολνουπιραβίρη, η οποία δεν έχει έγκριση αλλά απλώς θετική γνωμοδότηση από τον ΕΜΑ.
Η τρίτη επιλογή, η ρεμδεσιβίρη, ήδη υπάρχει στη χώρα μας καθώς χορηγείται εδώ και πολλούς μήνες σε νοσηλευόμενους ασθενείς. Η επέκταση της χρήσης της και σε μη νοσηλευόμενους με βεβαρημένο ιατρικό προφίλ μπορεί να σώσει κάποιες ζωές στην τρέχουσα συγκυρία. Δεν έχει ανακοινωθεί επίσημα αλλά ελπίζω η χορήγηση αυτή να έχει ήδη αρχίσει να γίνεται στα νοσοκομεία μας.
Βέβαια, το φάρμακο που όλος ο πλανήτης περιμένει με αγωνία είναι η πρώτη επιλογή, το paxlovid. Ηδη στις ΗΠΑ έχει πάρει έγκριση από τον Δεκέμβριο και έχει αρχίσει να χορηγείται, ενώ μεγάλες και πλούσιες χώρες, όπως η Γερμανία, έχουν ανακοινώσει ότι περιμένουν να παραλάβουν τα πρώτα φορτία μέσα στις επόμενες ημέρες. Η χώρα μας θα πρέπει να κινηθεί γρήγορα στη διεκδίκηση αυτού του πολύτιμου φαρμάκου. Η προνομιακή σχέση εξ αίματος που έχουμε ως χώρα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας που το παράγει, τον Ελληνα κ. Μπουρλά, ελπίζω να συμβάλει στην όσο το δυνατόν ταχύτερη πρόσβασή μας στο φάρμακο, που το έχουμε πολύ μεγάλη ανάγκη άμεσα λόγω του μεγάλου αριθμού κρουσμάτων και θανάτων που βιώνουμε ακόμα από την πανδημία.
Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει οι υπεύθυνοι να εφησυχάσουν θεωρώντας ότι, λόγω της «Ομικρον», η πανδημία πλησιάζει προς το τέλος της και σε λίγες εβδομάδες θα αποτελεί παρελθόν, οπότε δεν υπάρχει λόγος να ασχοληθούμε ως κοινωνία άλλο με τα φάρμακα. Κανείς δεν μπορεί να μας διασφαλίσει ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί. Μπορούν ακόμα να σωθούν πολλές ζωές και είναι χρέος μας να θωρακιστούμε απέναντι στον κορωνοϊό και φαρμακολογικά όσο καλύτερα γίνεται.
* Ο κ. Ευάγγελος Μανωλόπουλος είναι καθηγητής Φαρμακολογίας, Φαρμακογονιδιωματικής και Ιατρικής Ακριβείας, Ιατρικό Τμήμα στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακολογίας.