Τα τελευταία δύο χρόνια έχει εισαχθεί ένα εξελιγμένο νομοθετικό πλαίσιο για την προσέλκυση νέων φορολογουμένων στην Ελλάδα. Πρόκειται για τις διατάξεις των ειδικών καθεστώτων εναλλακτικής φορολόγησης που έχουν πετύχει σε μεγάλο βαθμό να «εισάγουν» στην ελληνική επικράτεια κατοίκους εξωτερικού με την ιδιότητα του επενδυτή υψηλής οικονομικής επιφάνειας, του συνταξιούχου και του μισθωτού ή ελεύθερου επαγγελματία. Σκοπός των θετικών αυτών διατάξεων είναι αφενός να αναστραφούν οι αρνητικές συνέπειες του brain drain της τελευταίας 10ετίας και αφετέρου να τονωθεί η ελληνική οικονομία μέσω της εγκατάστασης και της εν γένει δραστηριοποίησης νέων φορολογουμένων στην Ελλάδα. Παράλληλα, όμως υπάρχει και μια σειρά διατάξεων που θέτουν εμπόδια στην πραγματοποίηση των σκοπών των ειδικών καθεστώτων. Πρόκειται για τις διατάξεις περί τεκμηρίων.
Συγκεκριμένα, οι διατάξεις περί τεκμηρίων ανάγονται στο έτος 1978 και είχαν σκοπό την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και την αφύπνιση της «φορολογικής παιδείας» των Ελλήνων. Σήμερα οι διατάξεις αυτές θεωρούνται λιγότερο αποτελεσματικές δεδομένου ότι πλέον οι φορολογικές αρχές ανά τον κόσμο, αλλά και οι ελληνικές, χρησιμοποιούν σύγχρονες μεθόδους εντοπισμού της φοροδιαφυγής, όπως η αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών και οι ηλεκτρονικές διασταυρώσεις.
Η μεθοδολογία των τεκμηρίων προϋποθέτει την υποβολή ελληνικών φορολογικών δηλώσεων. Στους κατοίκους εξωτερικού και τους νέους φορολογούμενους των ειδικών καθεστώτων, οι οποίοι εκ των πραγμάτων δεν είχαν την υποχρέωση υποβολής ελληνικών δηλώσεων για το παγκόσμιο εισόδημά τους στην Ελλάδα τα προηγούμενα έτη, δίνεται η δυνατότητα της εκ του νόμου κάλυψης «πόθεν έσχες» για την απόκτηση περιουσιακών στοιχείων, αλλά και της δικαιολόγησης δαπανών διαβίωσης μέσω εισαγωγής κεφαλαίων από το εξωτερικό. Ωστόσο, η δυνατότητα εισαγωγής κεφαλαίων δεν αρκεί για να επιλύσει τα παράδοξα που δημιουργεί η εφαρμογή των τεκμηρίων, ιδίως για τις δαπάνες που πραγματοποιούνται ή πληρώνονται στο εξωτερικό. Για παράδειγμα: 55χρονος Γάλλος μετοικεί στην Ελλάδα υπό το ειδικό καθεστώς φορολόγησης των επενδυτών υψηλής οικονομικής επιφάνειας το 2022 (άρθρο 5Α ΚΦΕ). Το επόμενο έτος, επενδύει στην Ελλάδα αγοράζοντας ακίνητο αξίας 2 εκατ. ευρώ. Το τίμημα για την αγορά του ελληνικού ακινήτου συμφωνείται να καταβληθεί στο εξωτερικό. Ο φορολογούμενος αυτός υποχρεούται να εξηγήσει στην ελληνική δήλωση εισοδήματός του το «πόθεν έσχες» του ποσού για την πληρωμή του τιμήματος. Ωστόσο, επειδή τα ελληνικής πηγής ετήσια εισοδήματά του δεν αρκούν για να δικαιολογήσει το τίμημα αγοράς, είναι υποχρεωμένος να εισαγάγει κεφάλαια στην Ελλάδα για να δικαιολογήσει τη συγκεκριμένη δαπάνη και να τα επανεξαγάγει στο εξωτερικό για να πραγματοποιήσει τη δαπάνη (πληρωμή τιμήματος).
Περαιτέρω, οι νέοι φορολογούμενοι για να πάρουν την απόφαση να μετοικήσουν στην Ελλάδα υπό τα ειδικά καθεστώτα, λαμβάνουν ως δεδομένο ότι θα φορολογηθούν με τις ευνοϊκές διατάξεις, ενώ αγνοούν ότι μπορεί επιπροσθέτως να φορολογηθούν με βάση τα τεκμήρια διαβίωσής τους στην Ελλάδα και να επιβαρυνθούν και με άλλους σχετικούς με τα τεκμήρια φόρους (π.χ. φόρος πολυτελούς διαβίωσης για ιδιωτικά σκάφη αναψυχής, αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού). Επομένως, η εφαρμογή των τεκμηρίων μπορεί να αποτελέσει λόγο ματαίωσης ή ανάκλησης της απόφασής τους να μετοικήσουν στην Ελλάδα ή λόγο προτίμησης άλλων χωρών της Ευρώπης με αντίστοιχα καθεστώτα εναλλακτικής φορολόγησης (Ιταλία, Πορτογαλία, Κύπρος, Ελβετία, Μάλτα).
Είναι κρίσιμο να αρθούν με νομοθετικές πρωτοβουλίες τα εμπόδια που θέτουν οι διατάξεις των τεκμηρίων.
Για το συγκεκριμένο ζήτημα και με σκοπό την επιπρόσθετη ενίσχυση των φορολογικών κινήτρων προσέλκυσης νέων φορολογουμένων, είναι κρίσιμο να αρθούν τα εμπόδια που θέτουν οι διατάξεις των τεκμηρίων με νομοθετικές πρωτοβουλίες και οδηγίες της φορολογικής διοίκησης, εάν η χώρα μας θέλει να υποδεχθεί ακόμη περισσότερους νέους φορολογούμενους.
* Η κ. Μάνθα Σταματίου είναι Tax Senior Manager – Private Clients, PwC Ελλάδας.