Τα τελευταία χρόνια βάζοντας την πρόθεση «μετά» μπροστά από μία λέξη, αυτομάτως μιλάμε για κάτι αρκετά ασαφές, το οποίο ελαφρώς κατανοούμε και βαρέως υποθέτουμε. Είναι το εισιτήριο για έναν κόσμο τον οποίο ενδεχομένως ήδη να βιώνουμε αλλά ελάχιστα αντιλαμβανόμαστε. Η «μετα-αλήθεια», για παράδειγμα (η πολιτική ρητορική/πρακτική που αγνοεί την αλήθεια και βασίζεται σε μια προσωπική, ενίοτε εντελώς πλαστή, εκδοχή της πραγματικότητας), είχε ανακηρυχθεί και λέξη της χρονιάς 2016, σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης. Το «μετα-σύμπαν» (metaverse), ο νέος ψηφιακός κόσμος, της εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας, φέρνει ήδη ριζικές αλλαγές τόσο στην επαγγελματική όσο και στην κοινωνική ζωή μας. Οπως είχε ανακοινώσει ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, στη νέα διαδικτυακή πλατφόρμα, οι χρήστες θα μπορούν να παίξουν, να εργαστούν, να συναντηθούν, να ερωτευθούν και να περάσουν χρόνο μαζί, ακόμη και αν στον πραγματικό κόσμο τούς χωρίζουν χιλιάδες χιλιόμετρα…
Η «μετα-πραγματικότητα» (post reality) είναι ήδη εδώ. Ποιος είναι αυτός ο «μετα-κόσμος», είχα αναρωτηθεί και στο παρελθόν («Κ», 1/1/2017). «Εχει να κάνει με τον “ασπόνδυλο” άνθρωπο που ζει αυτο-αναφορικά, δηλαδή αποκλειστικά με κέντρο τον εαυτό του, τις επιθυμίες, τα συμφέροντά του; Εχει να κάνει με την απομάγευση της πολιτικής, την αδυναμία (ή την αδιαφορία) της να απαντήσει στις ανάγκες του πολίτη, την εξωφρενική συγκέντρωση πλούτου στους ολίγιστους, την εξάπλωση της φτώχειας, την αποσπασματικότητα της γνώσης, τη διάχυση της προσοχής, το τέλος της αυθεντίας;».
Δύο 30χρονοι, με ζωές on line, εμφανώς διαταραγμένοι, τίναξαν την μπάνκα της πραγματικότητας στον αέρα, δημιουργώντας το δικό τους «μετα-σύμπαν».
Παρακολουθώντας στο Netflix μια νέα σειρά («Inventing Anna») και ένα ντοκιμαντέρ («Tinder swindler»), με συγγενές θέμα, την απάτη, βλέπει κανείς με ευκρίνεια μια εκδοχή της «μετα-πραγματικότητας». Και οι δύο ιστορίες είναι πραγματικές. Στην πρώτη, ηρωίδα είναι η Αννα Σόροκιν, η οποία ανάμεσα στο 2013 και το 2017 (οπότε και συνελήφθη), κυκλοφορώντας ως εκατομμυριούχος Αννα Ντέλβι, στη νεοϋορκέζικη ελίτ, εξαπάτησε δεκάδες ανθρώπους, ανάμεσά τους και τραπεζίτες. Ζούσε μέσα στον πλούτο και σχεδίαζε μάλιστα να δημιουργήσει και ίδρυμα με το όνομά της στην Παρκ Αβενιου! Η δεύτερη ιστορία καταγράφει τον βίο και την πολιτεία του Σιμόν Χαγιούτ, ο οποίος γεννήθηκε στο Ισραήλ, συνελήφθη για απάτες και κλοπές, διέφυγε στο εξωτερικό με πλαστό διαβατήριο και ως Σιμόν Λεβίεφ (δήθεν γιος δισεκατομμυριούχου «βασιλιά των διαμαντιών») άρχισε να αλιεύει γυναίκες-θύματα μέσω της εφαρμογής γνωριμιών Τinder του Διαδικτύου. Τα χρήματα που αποσπούσε ταχυδακτυλουργικά –πιέζοντας συναισθηματικά– από τη μια «γυναίκα της ζωής του», επένδυε στην άλλη, ζώντας με ασύλληπτη χλιδή.
Γύρω στα 30 και οι δύο (η Αννα γεννημένη το ’91, ο Σιμόν το ’90), κατόρθωσαν κάτι που, εκ πρώτης όψεως, μοιάζει ακατόρθωτο: να εκμηδενίσουν την απόσταση ανάμεσα στην αλήθεια και στο ψέμα, επινοώντας έναν άλλο εαυτό. Διάσημοι απατεώνες έχουν κυκλοφορήσει ανά τους αιώνες. Ομως στην εποχή μας, με την ίδια ένταση και αποτελεσματικότητα με την οποία όλα μπορούν να ελεγχθούν στο Διαδίκτυο και να διασταυρωθούν, μπορούν και να ανασκευαστούν. «Είναι η Αννα Ντέλβι το τέλος των ινφλουένσερ;», «Η κορυφή της μιλένιαλ κουλτούρας;», αναρωτήθηκε ο νεοϋορκέζικος Τύπος όταν αποκαλύφθηκε το σκάνδαλο μεγατόνων. «Μια γυναίκα που ούτε ιδιαίτερα σέξι, γοητευτική ή καλή ήταν, πώς κατάφερε να πείσει τόσο επιτυχημένους ανθρώπους;» γράφει στο άρθρο της η δημοσιογράφος που την ξεσκέπασε και την επισκεπτόταν συχνά στη φυλακή για να της πάρει συνέντευξη (σύμφωνα με τη σειρά). «Η Αννα είδε την ψυχή της πόλης και αναγνώρισε ότι αν δελεάσεις τους ανθρώπους, αν δουν χρήμα, δεν θα μπορούν να δουν τίποτε άλλο».
Δύο νέοι άνθρωποι του 21ου αιώνα, με ζωές on line, εμφανώς διαταραγμένοι, τίναξαν την μπάνκα της πραγματικότητας στον αέρα, δημιουργώντας το δικό τους «μετα-ψέμα», μέσα στο οποίο παγίδευαν πολλούς άλλους. Το αρχικό κίνητρο ήταν το χρήμα, αλλά αυτό δεν αρκεί. Ο «μετα-κόσμος» της Αννα και του Σιμόν φαντάζει εξίσου οικείος και ξένος, παραμένει, όμως, ανεξερεύνητος.