Δεν ήξερες ποιος μιμούνταν ποιον. Ποιος οπλοποίησε πρώτος τα προσφυγικά κύματα; Ο Πούτιν όταν επιστράτευε αχρείαστη βία στο Χαλέπι; Ο Ερντογάν στον Εβρο; Ο υποτακτικός του Πούτιν με τα κύματα που έφταναν μέσω Κωνσταντινούπολης στα σύνορα της Λευκορωσίας με την Πολωνία;
Ποιος αναλήφθηκε πρώτος στο ρεύμα χρόνου της αυτοκρατορικής αιωνιότητας – κόβοντας τον λώρο με το παρόν; Ο Πούτιν με τους πολέμους του σε τρεις ηπείρους – στην Κριμαία, τη Συρία, τη Λιβύη; Ή ο Ερντογάν που έσπευσε να τον συναντήσει στα δύο τελευταία μέτωπα;
Λέμε τώρα για τον Πούτιν ότι έχει χάσει την ικανότητά του να σκέφτεται λογικά. Οι κινήσεις του τον εγκλωβίζουν, καταλήγοντας να ενισχύουν τους αντιπάλους του. Υπονόμευσε δεινά τη διεθνή θέση της Ρωσίας, καταδίκασε την οικονομία της, χαλύβδωσε την πίστη των Ουκρανών στην εθνική τους υπόσταση, αφύπνισε τη Δύση. Ωστόσο, όλες αυτές οι ήττες δεν τον κάνουν λιγότερο επικίνδυνο. Το αντίθετο.
Λέγαμε για τον Ερντογάν ότι έμοιαζε εξίσου αποκομμένος. Ορισμένοι τώρα οδύρονται επειδή ο πόλεμος στην Ουκρανία δείχνει να ρυμουλκεί τον Τούρκο πρόεδρο ξανά προς τη Δύση (και το Ισραήλ). Πρέπει άραγε αυτή η μετατόπιση να ανησυχεί την Ελλάδα; Ή μήπως ο Ερντογάν είναι περισσότερο επικίνδυνος όσο μένει στη «φούσκα» της αυτοκρατορικής θέασης του κόσμου;
Η μίμηση του Πούτιν και τα μαθήματα.
Θα ήταν όφελος για την Ελλάδα να παρακολουθεί τώρα ο Ερντογάν τα αδιέξοδα του Πούτιν με την ίδια επιμέλεια που έχει παρακολουθήσει την προβολή της ρωσικής ισχύος την τελευταία δεκαετία. Θα ήταν όφελος αν είναι σε θέση να εκτιμήσει τι μπορεί να συμβεί όταν οι αναθεωρητικές φαντασιώσεις προσκρούουν στην πραγματικότητα του 21ου αιώνα.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η σύνδεση της Τουρκίας –όπως και η σύνδεση της Ρωσίας– με τις ανοιχτές οικονομίες και τις ανοιχτές κοινωνίες του δυτικού κόσμου απέτυχε. Η ιδέα ότι η πύκνωση των οικονομικών και πολιτισμικών δεσμών θα οδηγούσε τους εγγύς γείτονες της Δύσης σε εσωτερικό μετασχηματισμό απέτυχε. Στην περίπτωση της Τουρκίας απέτυχε διπλά, γιατί η δυτική επένδυση ήταν πολύ πιο βαθιά και μακροχρόνια.
Κι όμως, αποδεικνύεται ότι η εναλλακτική είναι πολύ χειρότερη. Είναι πολύ πιο επικίνδυνη μια Τουρκία «αποκομμένη» κι ένας Ερντογάν αυτοεξόριστος στο οθωμανικό επέκεινα απ’ ό,τι μια Τουρκία που εγκιβωτίζεται, έστω και με δυσανεξίες, στο δυτικό πλαίσιο.
Είναι πολύ προτιμότερος ένας Ερντογάν που συνομιλεί, μεταξύ λαβρακίου και χαλβά, με τον Ελληνα πρωθυπουργό. Οχι επειδή τρέφει κανείς ψευδαισθήσεις για τυχόν γνήσιο σωφρονισμό του. Αλλά επειδή μόνο μέσα σε ένα πλέγμα κανόνων και κοινών συμφερόντων μπορεί ο Ερντογάν να αποφύγει την (αυτο)καταστροφική δίνη του προτύπου του. Μπορεί να αποφύγει την πουτινική παράνοια.
