O Mίσα Κατσούριν είναι εστιάτορας στο Κίεβο. Τη μέρα που ξεκίνησε ο πόλεμος, απόρησε. Γιατί ο πατέρας του, που ζει στο Νίζνι Νόβγκοροντ της Ρωσίας, δεν του είχε ακόμη τηλεφωνήσει; Δεν ανησυχούσε; Τον κάλεσε, λοιπόν, εκείνος. Πατέρα, του είπε, η Ρωσία άρχισε να μας βομβαρδίζει. Οχι, όχι, όχι, όχι, σταμάτα, τον διέκοψε ο πατέρας. Οι ναζί έχουν καταλάβει τη χώρα σου.
Η ιστορία, όπως τη διηγήθηκε ο Μίσα στους New York Times, δείχνει πόσο στεγανό είναι το άυλο τείχος που χωρίζει πια τη ρωσική κοινή γνώμη από τον υπόλοιπο κόσμο. Ο πατέρας δεν πίστευε ούτε τον γιο του, που έβλεπε με τα μάτια του τις πρώτες βόμβες να πέφτουν στο Κίεβο.
Ο πατέρας της Μαρίνα Οβσιανίκοβα ζει στην Ουκρανία. Εκείνη εργαζόταν σε ένα από τα κρατικά κανάλια της Ρωσίας. Στη χώρα έχουν απομείνει μόνο τα Μέσα που μεταδίδουν την «επίσημη» πραγματικότητα. Οχι απλώς αυτή που εγκρίνει το κράτος. Αλλά την «πραγματικότητα» που το ίδιο καταστρώνει.
Μια ισχνή ρωγμή στο κέλυφος αυτής της «πραγματικότητας» θέλησε να ανοίξει η Οβσιανίκοβα με την έφοδό της στο στούντιο, ζωντανά, την ώρα του δελτίου ειδήσεων. «Οχι στον πόλεμο και στην προπαγάνδα» έλεγε το πλακάτ που κρατούσε.
Επειδή περίμενε τη σύλληψή της, άφησε ένα βίντεο, εν είδει προκήρυξης, για να εξηγήσει τη χειρονομία της. «Δεν μπορούν να μας βάλουν όλους φυλακή», λέει στο τέλος.
Να μιλάς, όταν έχεις την πολυτέλεια να σιωπήσεις.
Δεν έχει δίκιο. Η τροπή που έχει πάρει το καθεστώς μετά την εισβολή, το κάνει να μοιάζει με μια αχανή φυλακή.
Σαν τον πατέρα του Μίσα, οι περισσότεροι έγκλειστοι δεν έχουν επίγνωση του εγκλεισμού τους. Δεν αισθάνονται καν καταπίεση. Το καθεστώς έχει απεργαστεί για εκείνους έναν κόσμο που από μέσα είναι εντελώς λογικός. Εντελώς πραγματικός.
Αυτός ο κόσμος δεν βασίζεται ακριβώς στο ψέμα. Βασίζεται στην αδυνατότητα της αλήθειας (κατά τη διάγνωση της Χάνα Αρεντ για τον ολοκληρωτισμό). Τίποτε δεν είναι ψεύτικο, επειδή τίποτε δεν μπορεί να γίνει πιστευτό ως αληθινό.
Η Ρωσία είναι και δεν είναι σε πόλεμο. Η λέξη «πόλεμος» απαγορεύεται, ενώ ταυτόχρονα η εξουσία που την απαγορεύει απειλεί να πολεμήσει τους εχθρούς της ακόμη και με πυρηνικά όπλα.
Οι Ουκρανοί είναι και δεν είναι εχθροί. Είναι ομοαίματοι των Ρώσων χωρίς να το ξέρουν, ενώ ταυτόχρονα είναι νεοναζί, αθύρματα της Δύσης και τοξικομανείς.
Το στιγμιαίο διάβημα της Οβσιανίκοβα ήταν μάταιο. Ισως γι’ αυτό είναι και βαρύτερη η ηθική του σημασία. Ο αθώος πολιορκημένος της Μαριούπολης αντιστέκεται στη βαρβαρότητα χωρίς να έχει άλλη επιλογή. Η Οβσιανίκοβα είχε την εναλλακτική της σιωπής. Η Ιστορία, που η Μαρίνα δεν μπόρεσε να αλλάξει, θα κρατήσει το ίχνος της απονενοημένης τόλμης της.