Με την πανδημία να διαστέλλει χρονικά την επέτειο για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, συνεχίζονται και φέτος, χρονιά αφιερωμένη στο καταστροφικό 1922, οι εκδηλώσεις για τα γενέθλια της νέας Ελλάδας, εκθέσεις, εκδόσεις, συνέδρια κτλ. Ερήμην του μεγάλου κοινού; Ναι, κι είναι για να στενοχωριόμαστε που το χάσμα ανάμεσα στην Ιστορία των ειδικών και στη δημόσια Ιστορία, με τα στρογγυλεμένα σχήματα και την επιμονή της στους ωραίους ή και γλυκερούς θρύλους, δεν μίκρυνε ούτε με την ευκαιρία της διακοσιοστής επετείου. Πλην τίποτε το πρωτοφανές ή αποκλειστικά ελληνικό.
Αντίθετα με τα συνέδρια και τις εκθέσεις που λήγουν γρήγορα, τα βιβλία διεκδικούν μεγαλύτερο χρόνο ζωής. Ας σημειωθούν λοιπόν εδώ δύο από τους πολλούς νέους τίτλους με το ’21 στο επίκεντρό τους, παρότι ο χώρος επιτρέπει μόνο την τηλεγραφική αναφορά. Αξιοποιώντας το πλούσιο ηχητικό αρχείο της, η Εταιρεία Σπουδών εξέδωσε τον πρώτο Αρχειακό Τόπο της με το κείμενο πέντε ομιλιών που έγιναν το ’70 και το ’80. Στόχος, τονίζει εισαγωγικά η Νίκη Μαρωνίτη, «η κατανόηση της ιστορικότητας των προβληματισμών, των εργαλείων, των μεθοδολογικών προσεγγίσεων, των ερμηνευτικών σχημάτων που προτάθηκαν για την Επανάσταση». Ο Σπύρος Βασιλείου γράφει για τον «Ζωγράφο του Μακρυγιάννη», ο Νίκος Σβορώνος για τις «Περιπέτειες της ελληνικής συνείδησης», η Λουκία Δρούλια για τον «Φιλελληνισμό κατά την Ελληνική Επανάσταση», ο Βασίλης Σφυρόερας για τα «Προβλήματα του Ναυτικού Αγώνα του ’21», ενώ το θέμα του Μάριου Πλωρίτη είναι «Η Ελληνική Νομαρχία, ήτοι λόγος περί ελευθερίας». Πλούσιες σκέψεις, ανθεκτικές στον χρόνο, σε μια δεύτερη, έντυπη ζωή.
Στο βιβλίο του «21 ρωγμές στην επίσημη ιστορία για το 1821» (εκδ. Τόπος) ο φιλόλογος Σπύρος Αλεξίου δημοσιεύει άρθρα του που, ακόμα κι αν «δεν διεκδικούν δάφνες πρωτότυπης μελέτης», όπως δηλώνει, συγκεντρώνουν ευσύνοπτα τα στοιχεία που επιτρέπουν στον αναγνώστη να απεγκλωβιστεί από τη μανιχαϊστική ιστοριογραφία, όποιο κι αν είναι το χρώμα της. Τα δάνεια, οι «φιλέλληνες» τύπου Κόχραν και Τσορτς, η ανατίναξη του ελληνικού στόλου από τον Μιαούλη το 1831, ο Μαυροκορδάτος ως ιστορικό πρόσωπο και όχι ως «ολέθριος της Ελλάδος δαίμων» (Δ. Βερναρδάκης) ούτε ως «ο εξοχώτερος πολιτικός ανήρ ον παρήγαγεν η Επανάστασις» (Κ. Παπαρρηγόπουλος) είναι ορισμένα από τα θέματα του βιβλίου. «Τροφή για σκέψη» – εδώ το κλισέ έχει νόημα.
