Πόλεμος είναι οι βόμβες, αλλά όχι μόνο. Πόλεμος είναι και οι κυρώσεις και οι παρενέργειες των κυρώσεων.
Ο πόλεμος του Πούτιν κατά της Δύσης είχε ξεκινήσει πολύ πριν από τη (δεύτερη) εισβολή του στην Ουκρανία. Ηταν ο υβριδικός πόλεμος του διαδικτυακού «εμπρησμού» της κοινής γνώμης σε ΗΠΑ (Τραμπ), Βρετανία (Brexit), Ευρώπη (μέχρι και απόπειρα δημιουργίας δικτύου επαρχιακών καναλιών στην Ελλάδα). Ηταν ο προσεταιρισμός και η ενίσχυση εκείνων των πολιτικών δυνάμεων που εκπροσωπούσαν τις διαψεύσεις όσων δεν επωφελήθηκαν από το «τέλος της Ιστορίας»· εκπροσωπούσαν τον θυμό για τα ελλείμματα της Δύσης, υποσκάπτοντάς τη εκ των έσω.
Μια αλυσίδα πρόσφατων εκλογικών αποτελεσμάτων έδωσε την εντύπωση ότι ο κίνδυνος του αντισυστημικού λαϊκισμού, που διατηρεί ενεργό συνάφεια με τον Πούτιν, είχε περάσει. Η εντύπωση ήταν λάθος. Ο Τραμπ, ας πούμε, μπορεί να έφυγε από τον Λευκό Οίκο, ο τραμπισμός όμως έχει αλλοιώσει το DNA του κόμματός του. Και κρατάει ως απόθεμα ισχύος τα 74 εκατ. που τον ψήφισαν.
Η αντοχή της Λεπέν, αλλά και των άλλων εκφάνσεων του αντισυστημικού ρεύματος, είναι άλλη μια απόδειξη. Το ρήγμα στις δυτικές κοινωνίες –κερδισμένοι και χαμένοι της παγκοσμιοποίησης, κοσμοπολίτικες ελίτ των αστικών κέντρων και ανασφαλείς κοινότητες των προαστίων και της υπαίθρου– αφυπνίζεται από τον πόλεμο. Η ενεργειακή κρίση και ο πληθωρισμός που προκαλεί ο Πούτιν –ήδη με την πρόκληση τεχνητής έλλειψης στο αέριο πριν από την εισβολή– είναι ένα εκλογικό δώρο στη Λεπέν. Της αρκεί να κρύβει τον δεσμό της με τη Μόσχα. Και να δρέπει την κακουχία που η Μόσχα προξενεί.
Το μέτωπο του πολέμου αντανακλάται και εντός της Δύσης.
Εκ των υστέρων φαίνεται η πολιτική αφέλεια της ιδέας ότι στον πρόεδρο Μακρόν θα αρκούσε η επίδειξη λίγης ναπολεόντειου αρετής σε καιρό πολέμου – ότι τα στυλιζαρισμένα πλάνα αξύριστης επιφυλακής θα μπορούσαν τάχα να του εξασφαλίσουν την επανεκλογή του.
Στη δεύτερη φάση του, μετά το σοκ, ο πόλεμος μετατρέπεται σε πηγή εσωτερικής έντασης για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Η εσωτερίκευση της γεωπολιτικής σύγκρουσης με τη Ρωσία μοιάζει με εκείνη του Ψυχρού Πολέμου, αλλά μόνο σχηματικά.
Τότε ο διχασμός οφειλόταν στην ιδεολογική έλξη που ο Υπαρκτός ασκούσε σε ένα μέρος της δυτικής κοινής γνώμης. Η δραστική πλάνη ήταν ουτοπική. Τώρα μόνο το ακροδεξιό περιθώριο θαυμάζει το αυταρχικό, μιλιταριστικό μοντέλο του Πούτιν. Η πλειοψηφία των απολογητών της εισβολής κινείται από αρνητικά κίνητρα – από τα «αντί-» του αντιευρωπαϊσμού και του αντισυστημισμού.
Η «στοίχιση πίσω από τη σημαία» δεν αρκεί στον Μακρόν, διότι δεν ομνύουν όλοι οι Γάλλοι στην ίδια σημαία. Δεν κινητοποιούνται όλοι οι Ευρωπαίοι από την επίκληση των κοινών αξιών. Ο λογαριασμός του ρεύματος προβάλλει σαν εκλογικά ισοδύναμο λάβαρο.