Για ευνόητους λόγους, και όχι μόνον επαγγελματικούς, παρακολούθησα σχεδόν ολόκληρη τη συζήτηση του Μακρόν με τη Λεπέν. Το «σχεδόν» οφείλεται στην κούραση και την αδιαφορία για την ηλικία συνταξιοδότησης. Ας αποφασίσουν οι ψηφοφόροι γι’ αυτά. Εγώ δεν μπορώ να έχω γνώμη. Αντιθέτως μπορώ να ανησυχώ για το αποτέλεσμα των εκλογών της Κυριακής επειδή το ξέρω πως δεν αφορά μόνον τους Γάλλους. Αφορά την Ευρώπη ολόκληρη, και η Ευρώπη μάς αφορά. Οσο για την κούραση, ήταν μια συζήτηση που θύμιζε ταινία του Αγγελόπουλου, με ένα απέραντο πλάνο και άφθονο διάλογο. Δυόμισι ολόκληρες ώρες. Ηταν και η βαρετή σκηνοθεσία, αφού οι δύο είχαν αποφασίσει όχι μόνον για τα θέματα αλλά και για τη σειρά της παρουσίασής τους. Λες και η δημοκρατία έχει ένα ιερό βιβλίο, το οποίο οφείλουν να σέβονται όσοι την υπηρετούν.
Το πραγματικό δίλημμα των εκλογών της Κυριακής; Παρακολουθήσαμε τη σύγκρουση δύο πολιτικών που όταν προφέρουν το όνομα της Γαλλίας είναι σαν να αναφέρεται ο καθένας στη δική του χώρα. Από τη μία η Γαλλία του Μακρόν, μια δύναμη που διεκδικεί ηγετική θέση στην Ευρώπη, ανάμεσα σε ισότιμους εταίρους. Από την άλλη, η Γαλλία της Λεπέν, η οποία, αν και εγκατέλειψε την αντιευρωπαϊκή της ρητορική, αντιμετωπίζει την Ενωση σαν στενό παπούτσι που δεν επιτρέπει στη Γαλλία να βρει τον βηματισμό της. Ο αντιευρωπαϊσμός της φάνηκε στις λεπτομέρειες. Μπορεί η ίδια να δολοφόνησε τον πατέρα της, ως θηλυκός Οιδίπους, για να αναλάβει την αρχή, όμως τη στοιχειώνουν οι ιδέες του Λεπέν, που θεωρούσε την ανεξαρτησία της Αλγερίας εθνική προδοσία. Την υπεράσπιση της αυτοκρατορικής δύναμης την έχει αναλάβει ο θαυμαστής του Ναπολέοντα, Ζεμούρ, βοηθώντας την να καλλιεργήσει την εικόνα της καλοπροαίρετης νοικοκυράς που δεν ξεχνάει τις οικογενειακές παραδόσεις.
«Είμαστε ένα φτωχό κόμμα», απάντησε στον Μακρόν όταν τη ρώτησε αν η εξάρτησή της από το ρωσικό δάνειο επηρεάζει την πολιτική της. Ο εστί μεθερμηνευόμενον: είμαστε το κόμμα των φτωχών. Δεν μπόρεσε, όμως, να απαντήσει για ποιον λόγο αναγνώρισε την Κριμαία ως ρωσική μετά την κατάληψή της από τον Πούτιν και αν έχει αλλάξει γνώμη από τότε. Ενώ η συζήτηση στρεφόταν γύρω από την Ευρώπη δεν αναφέρθηκε ούτε μία φορά η λέξη «πολιτισμός». Και δεν εννοώ τα θέατρα ή τις ορχήστρες. Εννοώ τη σημασία που έχει ο γαλλικός πολιτισμός για την Ευρώπη και ο ευρωπαϊκός πολιτισμός για τη Γαλλία. Στον καινούργιο κόσμο τίποτε απ’ αυτά που έως προχθές θεωρούνταν προφανή δεν είναι πλέον προφανή. Κι ίσως ήρθε η ώρα η Ευρώπη, αντί να ασχολείται με τον ΦΠΑ, να ασχοληθεί με την πολιτισμική της ταυτότητα.