Περί προνομιούχων
Οι προνομιούχοι δεν είναι πάντα σε θέση να αναγνωρίσουν το προνόμιό τους, για δύο κυρίως λόγους: πρώτον, επειδή τους είναι τόσο δεδομένο, που δεν έχει χρειαστεί ποτέ να το δουν ως κάτι περισσότερο από αυτονόητο και στοιχειώδες· δεύτερον, επειδή υπάρχει πάντα κάποιος άλλος που θεωρούν πιο προνομιούχο –συνήθως κάποιος ακραία προνομιούχος–, ο οποίος τους κάνει να νιώθουν ενδεείς. Ετσι, ενδέχεται να μην εκτιμούν το αρτιμελές σώμα τους, γιατί εκεί έξω υπάρχουν μοντέλα και αθλητές. Ενδέχεται να μη θεωρούν σημαντικό το ότι έχουν σπίτι και εργασία, γιατί εκεί έξω υπάρχουν εκατομμυριούχοι. Κι ενώ περνούν τη ζωή τους με το βλέμμα στραμμένο σε όσα δεν έχουν, βέβαιοι ότι οι ελλείψεις τους είναι αρκετές για να τους απομακρύνουν από το πεδίο του προνομιούχου, τους διαφεύγει πως όσα όντως έχουν και που άλλοι δεν τα είχαν ποτέ, επικυρώνουν αυτοδικαίως το προνόμιο που αρνούνται. Οι αντιδράσεις που προκάλεσε πριν από λίγες ημέρες η επιλογή του Γιώργου Καπουτζίδη να απαντήσει δημοσίως σε μία ακόμη ομοφοβική επίθεση, είναι ενδεικτικές της κατάστασης.
Χρέος στον αδικημένο
Πρέπει να γίνει, επιτέλους, σαφές: οι επιθέσεις που δέχονται τα γκέι άτομα (λεκτικές ή άλλες) με αφορμή τη σεξουαλικότητά τους δεν είναι σαν τις επιθέσεις που μπορεί κανείς να δεχτεί επειδή πάρκαρε στραβά ή μίλησε πολύ δυνατά μέσα στο σινεμά. Είναι άλλης ποιότητας και διαφορετικού βάθους. Γι’ αυτό και η αντίδραση των κακοποιημένων στην κακοποίηση δεν μπορεί να αποδίδεται σε υστερία και υπερβολή. Η ρίζα της διάκρισης που υφίστανται είναι εξ ορισμού άδικη: ένα αβλαβές, εγγενές χαρακτηριστικό που δεν αλλάζει και που δεν είναι μονοσήμαντο, αλλά συμπαρασύρει αναρίθμητες εκφάνσεις της προσωπικής και κοινωνικής τους ζωής. Οσοι δεν δέχονται τέτοιες επιθέσεις, απολαμβάνουν ένα προνόμιο ακόμη κι εν αγνοία τους. Αυτό δεν σημαίνει πως θα έπρεπε να γίνουν και αυτοί στόχοι για να σταματήσουν να απολαμβάνουν ή για να συνειδητοποιήσουν το προνόμιό τους, αλλά πως είναι ανάγκη να δουν τους μη προνομιούχους με κατανόηση, συμπόνια και λογική. Να αντιληφθούν ότι η διαρκής όχληση παράγει ένα κεφάλαιο θυμού και αγανάκτησης, το οποίο πρέπει να εκτονωθεί για να μην εκραγεί. Και ότι το να κρίνουν τον κόσμο μόνον εξ ιδίων μπορεί να οδηγήσει σε μια κατάσταση πλάνης και τυφλότητας.
Ενα κλασικό επιχείρημα
Οπως πάντα, η στάση των χυδαίων υβριστών που μισούν οτιδήποτε παρεκκλίνει από τη δογματική τους αντίληψη περί φυσιολογικού, είναι αδιάφορη. Γι’ αυτούς, το παιχνίδι είναι χαμένο από χέρι· η ζωή τούς έχει προσπεράσει, και αυτή είναι και η πιο ταιριαστή εξέλιξη της ιστορίας τους. Ενδιαφέρει όμως η στάση των ανεπίγνωστα ομοφοβικών. Στα κοινωνικά δίκτυα γράφτηκε από αυτούς πολλές φορές, τελευταία, ένα χαρακτηριστικό επιχείρημα κατά του ξεσπάσματος Καπουτζίδη, το οποίο συνοψίζεται στο «πώς κάνει έτσι πια; Τι ζητάει; Δεν έχει τα ίδια δικαιώματα με όλους μας; Ισως τελικά διαμαρτύρεται για να τον προσέξουμε!». Η απάντηση είναι απλή: όχι, ο Καπουτζίδης δεν έχει τα ίδια δικαιώματα με όλους. Ούτε μπορεί να παντρευτεί τον σύντροφό του ούτε να υιοθετήσει μαζί του παιδί. Επιπλέον, το αν κάποιος θέλει ή όχι να τον προσέξουν είναι παντελώς εκτός θέματος: εν προκειμένω, το ερώτημα είναι αν ο κάποιος έχει το δικαίωμα να μην τον προσέξουν· αν έχει τη δυνατότητα να κάνει τη δουλειά του χωρίς να υποστεί χλεύη για τον σεξουαλικό προσανατολισμό του. Και η απάντηση είναι «όχι». Παρακολουθούμε τη δίκαιη οργή ενός αδικημένου να εκφράζεται με κόσμιο τρόπο και, αντί να γίνουμε σύμμαχοί του, τον ψέγουμε που μας αναστατώνει. Ψάχνουμε κρυφές ατζέντες στις σχισμές των τραυμάτων του.
Η κρυφή παγίδα
Η απάντηση σε επιθέσεις ρατσιστικού (με την ευρεία έννοια) τύπου δεν είναι απλή υπόθεση. Το δίκιο του αδικημένου ασφαλώς και δεν χάνεται ποτέ, όμως σε επίπεδο δημόσιων εντυπώσεων και παραγωγής μηνυμάτων, ο λόγος του θύματος μπορεί εύκολα να δώσει τη θέση του στην αυτοθυματοποίηση, ενώ η ακτιβιστική φωνή υπάρχει κίνδυνος να εκπέσει σε ναρκισσιστική παραφωνία ή μίμηση της φωνής του θύτη. Με αυτό το σκεπτικό, η επιλογή του Γιώργου Καπουτζίδη να δώσει μόνος του δημοσιότητα σε μια προσωπική επίθεση, φώτισε μεν ένα ήδη υπάρχον και γενικό πρόβλημα, αλλά παράλληλα προσέδωσε στο πρόβλημα επιπλέον υπόσταση· πρόσφερε στην ύβρι μια θέση στο τραπέζι.
Ενοχο λεξιλόγιο
Επιπλέον, η αναπαραγωγή της κακοποιητικής φρασεολογίας, έστω με τον «ανεστραμμένο», χιουμοριστικό τρόπο του Καπουτζίδη, μπορεί να αποφορτίζει την ένταση της στιγμής, αλλά προσφέρει ευνοϊκές υπηρεσίες στην κακοποιητική στρατηγική. Το ζητούμενο δεν είναι απλώς να μιλάμε για όσα μας βασανίζουν, αλλά ταυτόχρονα να προστατευόμαστε από αυτά· να φροντίζουμε οι πόρτες που ανοίγουμε προς το μέλλον να είναι μεν μεγάλες, αλλά όχι τόσο ώστε να περνούν από αυτές όσα θέλουμε να μείνουν στο παρελθόν. Οι λέξεις έχουν βαρύτητα και διαμορφώνουν καταστάσεις· οι συνδηλώσεις τους, επίσης. Κι ένα σημαντικό κομμάτι της χειραφέτησης είναι η επιδίωξη να πάψει ο αυτοπροσδιορισμός να γίνεται με τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι καταπιεστές.