Αριστερή ή δεξιά, φανερά ή κρυφά αντιδυτική, η κριτική στην εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης είναι μία: Γιατί να είμαστε δεδομένοι; Γιατί σπεύσαμε να ταυτιστούμε με την Ευρώπη και την Αμερική στο Ουκρανικό; Γιατί να μην είμαστε αέρινοι και «πολυδιάστατοι»;
Οποιος παρακολουθεί αυτό το μοτίβο, ξέρει ότι ως «πολυδιάστατη» εννοείται η διπλωματία που είναι και ρευστή και σταθερή ταυτόχρονα. Ρευστή γιατί θέλει να απλώνεται, πότε δυτικά και πότε ανατολικά, ανάλογα με την περίσταση. Σταθερή γιατί αντιλαμβάνεται το εθνικό συμφέρον ως διαθήκη χαραγμένη σε λίθινες πλάκες – μια λίστα απαράγραπτων παραπόνων, που παραδίδεται σε όποιον είναι πρόθυμος κάθε φορά να κάνει ότι την ασπάζεται.
Η χώρα που εμφανίστηκε στο αμερικανικό Κογκρέσο δεν ήταν κινητική κατά γεωπολιτικό πλάτος. Ηταν, όντως, γειωμένη στη Δύση. Κινούνταν όμως σε άλλες διαστάσεις: Κινήθηκε στον χρόνο, για να εξαργυρώσει τη συμβολική υπεραξία του αρχαίου της παρελθόντος, όχι με όρους ανασκαφικούς, αλλά διαχειριζόμενη αυτό το παρελθόν σαν ζωντανή πηγή πολιτικού νοήματος. Και, στη βραχεία διαδρομή, επικαλέστηκε τις στρατεύσεις της σύγχρονης Ιστορίας της όχι μόνο για να καυχηθεί ότι βρέθηκε στη σωστή πλευρά, αλλά για να ανανεώσει τις αξιακές αρθρώσεις των συμμαχικών της δεσμών.
Η Ελλάδα που παρουσιάστηκε στην Ουάσιγκτον δεν ήταν όπως τη βλέπει κανείς μέσα από την Ελλάδα. Ηταν όπως θα την έβλεπε από πάνω και από κάτω. Από ψηλά, ορίζοντας τη θέση της στον χάρτη. Και από κάτω, φωτίζοντας το βάθος των πολιτισμικών και θεσμικών ριζωμάτων στους δύο αιώνες διαρκούς χειραφέτησής της από την Ανατολή και συμμετοχής της στη δυτική περιπέτεια.
Αυτό το έξωθεν, αποστασιοποιημένο βλέμμα –το όντως «πολυδιάστατο» που πρώτος έριξε μάλλον ο Μαυροκορδάτος στη νότια άκρη της Βαλκανικής, προσθέτοντάς της παγκόσμια διάσταση– υπαγορεύει στην Ελλάδα και έναν τρόπο να αυτοσυστήνεται: Οχι ως μια χώρα που έχει ανάγκη τους άλλους· αλλά ως μια χώρα που την έχουν οι άλλοι ανάγκη.
Αυτό το βλέμμα –το αφ’ υψηλού και εκ βαθέων ταυτόχρονα– η λαϊκή μνήμη το έχει συνάψει με τη «διορατικότητα» των πατέρων του έθνους. Με ένα σπάνιο εθναρχικό χάρισμα, που λατρεύεται περίπου ως κατάλοιπο μαγείας στη νεωτερική διαδρομή του έθνους.
Αυτό το βλέμμα, που κοιτάει τη χώρα απ’ έξω για να την οδηγήσει, το είχαν όμως και πολιτικοί καθόλου «χαρισματικοί». Το είχαν και άνθρωποι πεζοί, «εγκεφαλικοί», που, επειδή δεν μπορούσαν εύκολα να συγκινήσουν, αναγκάζονταν να αναπληρώσουν το έλλειμμα γοητείας με πειθώ και μέθοδο.
Ακολουθώντας αυτή τη γενεαλογική γραμμή του βλέμματος που διεθνοποιεί το έθνος, μπορεί κανείς με ασφάλεια να το πει: Αυτός που εμφανίστηκε στο βήμα του Κογκρέσου ήταν –σε αντίθεση με τις επιγονικές μεταλλάξεις και τις καπηλευτικές παραχαράξεις– αυθεντικός συνεχιστής του καραμανλισμού.
Ποσέτ
Στην αρχή μυγιάστηκαν. Ερμήνευσαν την αναφορά του πρωθυπουργού στις Σειρήνες του λαϊκισμού («στην Ελλάδα πληρώσαμε βαρύ τίμημα επειδή ακούσαμε αυτές τις φωνές») ως κατηγορία εναντίον τους. «Ο Μητσοτάκης συκοφαντεί τον ΣΥΡΙΖΑ στο εξωτερικό», έγραφε ο τίτλος στην ιστοσελίδα της «Αυγής». Τελικώς, μάλλον εκτίμησαν ότι δεν συνέφερε να αναγνωρίσουν οι ίδιοι τον εαυτό τους στο ανάθεμα. Η αφορμή όμως είναι καλή για να αναρωτηθεί κανείς, ποιος νίκησε πρώτος τον λαϊκισμό; Ποιος έβαλε κερί στα αυτιά των συντρόφων του και αναχαίτισε την παραφορά του «όχι»; Ποιος από αγωγός του αντιευρωπαϊσμού έγινε «προβλέψιμος» εταίρος της Μέρκελ και της Ουάσιγκτον, αν όχι ο ίδιος ο Τσίπρας; Οι αντίπαλοι του τέως πρωθυπουργού δεν του αναγνωρίζουν γνήσια μεταστροφή. Δεν μπορούσε να ελέγξει, λένε, αυτό που προκάλεσε. Φοβήθηκε αυτό που θα πάθαινε. Η kolotoumba, όμως, ίσως είχε και θετικό περιεχόμενο. Ισως o Tσίπρας είχε προλάβει να διαισθανθεί τι σημαίνει να φοράς την ποσέτ σου· να πηγαίνεις στις Βρυξέλλες και να κάθεσαι στο ίδιο κυκλικό τραπέζι με όλες τις ηγεσίες της Ευρώπης. Ισως είχε προλάβει να νιώσει τι σημαίνει να (μην) ανήκεις στη Δύση.
Μεταπτώσεις
Μετά τον Μπάιντεν, τον Μπέο. Πόσο Κογκρέσο ξοδεύεις;