Η μεταρρύθμιση στα ΑΕΙ σταμάτησε όταν καταργήθηκε ο ν. Διαμαντοπούλου από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, πρώτα από τον Αρ. Μπαλτά και μετά από τον Κ. Γαβρόγλου. Εκτοτε, η ελληνική κοινωνία και τα πανεπιστήμια αναμένουν να ξαναπιάσει το νήμα της μεταρρύθμισης η κυβέρνηση της Ν.Δ., όπως το υποσχέθηκε προεκλογικά, και το υπόσχεται τα τελευταία τρία χρόνια. Δεδομένου ότι αυτό το διάστημα έγιναν κάποιες νομοθετικές ρυθμίσεις για να αυξηθεί η εξωστρέφεια, η διεθνοποίηση και η απλοποίηση γραφειοκρατικών διαδικασιών, ποια είναι η μεταρρύθμιση που εκκρεμεί; Ποιο είναι το μεγάλο πρόβλημα των πανεπιστημίων που δεν έχει ακόμη αντιμετωπιστεί; Είναι η έλλειψη ουσιαστικής εποπτείας και λογοδοσίας των πανεπιστημίων και πιο συγκεκριμένα των διοικήσεών τους. Κανείς δεν εγκαλεί τις διοικήσεις των πανεπιστημίων για την εικόνα των ιδρυμάτων, την ανομία που επικρατεί, τις αυθαιρεσίες οργάνων και μελών του προσωπικού τους, την ατιμωρησία παραβατών. Προφανώς δεν είναι μόνο δική τους ευθύνη τα φαινόμενα αυτά. Αλλά δεν απαιτούν την αντιμετώπισή τους. Ζητούν μόνο επιπλέον χρηματοδότηση και, στην επιεικέστερη περίπτωση, συμβιώνουν με αυτά. Κρατούν τα πανεπιστήμια καθηλωμένα σε μια μίζερη κατάσταση παγκόσμιου εξαιρετισμού, ώστε να χειραγωγούνται και να διαιωνίζεται η αξιοποίησή τους για σκοπούς που δεν έχουν σχέση με την αποστολή τους.
Αντιμετωπίζει το ν/σ που προαναγγέλθηκε (αλλά εξακολουθεί να μη δημοσιοποιείται στις λεπτομέρειές του) το κύριο αυτό πρόβλημα των δημοσίων πανεπιστημίων; Κατηγορηματικά, όχι. Οχι μόνο δεν το αντιμετωπίζει, αλλά το επιτείνει. Τι θα ανέμενε κάθε λογικός άνθρωπος; Οτι πάνω από αυτούς που ασκούν διοίκηση θα έπρεπε να θεσμοθετηθεί ένα εποπτικό όργανο που θα έχει ανεξαρτησία ως προς αυτούς που έχουν την εκτελεστική εξουσία και στο οποίο η διοίκηση θα λογοδοτεί, δεδομένου ότι υπάρχει το αυτοδιοίκητο των ΑΕΙ και το υπουργείο κάνει –αν κάνει– μόνο τυπικό, νομικό, έλεγχο. Τι έχουμε όμως αντ’ αυτού; Ενα μικρό συμβούλιο από έξι εσωτερικά και πέντε εξωτερικά μέλη, με πρόεδρο τον ίδιο τον πρύτανη, που θα είναι ένας εκ των εσωτερικών μελών! Δηλαδή, ο πρύτανης που διοικεί θα λογοδοτεί στον εαυτό του! Προβλέπεται, λέει το υπουργείο, μονάδα εσωτερικού ελέγχου. Μα και αυτή κάπου θα υπάγεται (δεν ξέρουμε ακόμη πού), είτε στον πρύτανη του συμβουλίου είτε στον πρύτανη της Συγκλήτου (το ίδιο πρόσωπο). Δηλαδή, και αυτή η μονάδα θα ελέγχεται από τη διοίκηση, ενώ θα έπρεπε να υπάγεται σε ένα καθαρά εποπτικό, ανεξάρτητο από τη διοίκηση, όργανο. Ομως το υπουργείο μάς λέει ότι το συμβούλιο, μαζί με τον πρύτανη-πρόεδρό του, θα είναι όργανο καθημερινής διοίκησης και δεν θα υπάρχει καμία εσωτερική εποπτεία. Γιατί να έρθουν, όμως, σ’ αυτό καθηγητές από το εξωτερικό; Θα αφήσουν τις δουλειές τους για να ασκούν καθημερινή διοίκηση ως εξωτερικά μέλη των συμβουλίων; Οχι βέβαια. Στην καλύτερη περίπτωση θα παραχωρήσουν σιωπηρά τη διοίκηση στα εσωτερικά μέλη που τους εξέλεξαν ακριβώς γι’ αυτόν τον σκοπό.
Ας δούμε τι θα γίνεται στα πανεπιστήμια με το σύστημα που προαναγγέλθηκε. Αυτός που θέλει να γίνει πρύτανης θα συνεννοείται εξαρχής με άλλους πέντε από τις διάφορες σχολές του ΑΕΙ και θα συγκροτούν ατύπως ένα ψηφοδέλτιο. Θα κατεβαίνουν στις εκλογές λέγοντας «ψηφίστε εμάς και εμείς θα εκλέξουμε πρύτανη τον Α», ενώ οι αντίπαλοι θα λένε «ψηφίστε εμάς τους έξι και θα εκλέξουμε πρύτανη τον Β». Η κάθε εξάδα θα έχει φροντίσει από πριν να συνεννοηθεί και με τους αντίστοιχους εξωτερικούς που θα εκλεγούν σε δεύτερο χρόνο. Ετσι, τα τέσσερα από τα έξι εσωτερικά μέλη θα μπορούν να ελέγξουν τελικά όλο το συμβούλιο και, στη συνέχεια, όλο τον διοικητικό σκελετό του πανεπιστημίου. Ούτε η ταξινομική ψήφος ούτε οι αυξημένες πλειοψηφίες μπορούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Διότι οι αυξημένες πλειοψηφίες, όταν δεν επιτυγχάνονται, υποχωρούν σε λιγότερο αυξημένες και η ταξινομική ψήφος, με περιορισμό δύο σταυρών όπως αναγγέλθηκε, δεν είναι ταξινομική.
Μα είναι ένα σύστημα που υπάρχει και σε πανεπιστήμια του εξω-τερικού, λέει το υπουργείο. Ομως, ακόμη και στα παραδείγματα που φέρνει, ό,τι μπορεί να αντιστοιχιστεί με το δικό μας συμβούλιο έχει πάνω από 20 μέλη, που τα περισσότερα δεν εκλέγονται από μέλη ΔΕΠ, ενώ υπάρχουν σοβαρές δικλίδες ασφαλείας για να αποτρέπονται αθέμιτες συναλλαγές.
Το ν/σ που προαναγ- γέλθηκε εγκαθιστά μια υπερσυγκεντρωτική, ανεξέλεγκτη διοίκηση με έναν πρύτανη παντοδύναμο, πιο ισχυρό από ποτέ.
Ανακοινώθηκε, επίσης, ότι το ν/σ έχει πάνω από 300 άρθρα και καταλαμβάνει πάνω από 300 σελίδες. Αυτό σημαίνει ότι η υπόσχεση της κυβέρνησης για μεγαλύτερη αυτονομία των ΑΕΙ ακυρώνεται από το πλήθος των διατάξεων που, με ελάχιστη διαβούλευση, θα ρυθμίζουν εκ των προτέρων και ασφυκτικά όλες τις πλευρές της πανεπιστημιακής ζωής. Συγκριτικά, η διαβούλευση για τον ν. Διαμαντοπούλου κράτησε σχεδόν ένα χρόνο για μόλις 81 άρθρα, που καταργούσαν επιπλέον όλο το προηγούμενο νομοθετικό καθεστώς.
Παρά την παραπλανητική ρητορική του υπουργείου, το νομοσχέδιο που προαναγγέλθηκε εγκαθιστά μια υπερσυγκεντρωτική, ανεξέλεγκτη διοίκηση με έναν πρύτανη παντοδύναμο, πιο ισχυρό από ποτέ. Εκτός από κάποιες αλλαγές, όπως π.χ. η μεγαλύτερη κινητικότητα, που είναι ευπρόσδεκτες και εν πολλοίς είχαν δρομολογηθεί, δεν κάνει καμία σοβαρή τομή και δεν συνιστά μεταρρύθμιση. Χάνεται μεγάλη ευκαιρία να συντονιστούν, επιτέλους, τα πανεπιστήμιά μας με τη διεθνή πρακτική. Αλλη μια ήττα για τη μεταρρύθμιση στα ελληνικά ΑΕΙ.
* Η κ. Βάσω Κιντή είναι καθηγήτρια Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ.