Ο κ. Κώστας Καραμανλής στην προ ημερών ομιλία του, παρεμπιπτόντως, πήρε αρνητική θέση στη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης που έγινε το 2004. Τη χαρακτήρισε «άκαιρη και βεβιασμένη» και είχε δίκιο. Τότε η Γερμανία, έχοντας απορροφήσει επιτυχημένα το ανατολικό τμήμα της μέσα σε μία δεκαετία, θέλησε να διευρύνει τη ζώνη οικονομικής επιρροής της εντάσσοντας τις βαλτικές χώρες, καθώς και την Τσεχία και την Πολωνία. Ιταλοί και Γάλλοι ζήτησαν τότε να μπει και η Μάλτα στην Ε.Ε., ενώ η ελληνική κυβέρνηση απαίτησε το ίδιο και για την Κύπρο. Ετσι φτάσαμε στη διεύρυνση των δέκα κρατών, που άλλαξε εντελώς τη φυσιογνωμία, πολιτική και οικονομική, της Ευρώπης.
Παράλληλα με τη διεύρυνση «έτρεχε» και η εμβάθυνση, της οποίας μια διάσταση ήταν το Ευρωσύνταγμα. Ηταν σαφές από τις αρχές του 2000 πως η Ευρωπαϊκή Ενωση για να πάψει να είναι απλώς μια μεγάλη κοινή αγορά, έπρεπε να ομογενοποιηθεί πολιτικά και να αποκτήσει κοινή εξωτερική και αμυντική πολιτική.
Το Ευρωσύνταγμα –στου οποίου τη σύνταξη σημαντικός ήταν ο ρόλος του Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν– άλλα κράτη το επικύρωσαν μέσα από τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες και η Γαλλία με την Ολλανδία επέλεξαν την οδό του δημοψηφίσματος. Στη Γαλλία απορρίφθηκε με ποσοστό 54% και στην Ολλανδία με 61,6%. Η απόρριψη πιο πολύ οφειλόταν στην αρνητική εικόνα της γαλλικής κυβέρνησης Ραφαρέν και στην Ολλανδία σε μια ανάλογη εικόνα της συντηρητικής κυβέρνησης.
Επιβεβαιώθηκε ο κανόνας πως οι πολίτες στα δημοψηφίσματα δεν απαντούν στην ουσία του ερωτήματος, αλλά στο ποιος το θέτει. Υποθέτω πως αν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, στα τέλη της δεκαετίας του ’70, έθετε στην κρίση των Ελλήνων πολιτών την επιλογή του για την ένταξη στην ΕΟΚ, υπήρχε σοβαρή πιθανότητα να μην κέρδιζε την πλειοψηφία τους. Ας θυμηθούμε τα συνθήματα και το κλίμα της εποχής.
Συνεπώς, πρωτίστως οι Ευρωπαίοι πολίτες στάθηκαν αρνητικοί στην εμβάθυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ετσι έμεινε η διεύρυνση χωρίς την εμβάθυνση. Και αυτό με τη σειρά του οδήγησε στη σημερινή εικόνα μιας Ευρώπης που κινείται με αργούς ρυθμούς, μέσα από πολυδαίδαλους συμβιβασμούς και γραφειοκρατικές οδηγίες. Ομως αυτό είναι το σπίτι μας.