Τη σαλότητα κάποιου στην αρχαιότητα αναλάμβανε προνομιακά να προκαλέσει η ακάματη Ατη, κόρη της Εριδος, που πέρασε ευτυχισμένα παιδικά χρόνια πλάι στ’ αδέλφια της Πόνο, Λιμό, Αλγη, Δυσνομία. Κατά τον Ομηρο, για τη γέννησή της έβαλε το χεράκι του ο Δίας αλλά το κορίτσι έχασε κάθε μέτρο, καθώς εκτροχίαζε όχι μόνο τας φρένας θνητών αλλά τύφλωνε και την κρίση θεών· εκείνων που άργησαν πολύ να γκρεμιστούν στην ανυποληψία πιστών και να στοιβαχτούν νεκροί στη βιτρίνα της μυθοπλασίας.
O Aίας ο Τελαμώνιος, μετά τον εξάδελφό του Αχιλλέα, ήταν ό,τι πιο αξιόπιστο διέθετε η πολεμική μηχανή των πολιορκητών. Μία στρατιά μόνος του, «πελώριος, έρκος Αχαιών», περιγράφει ο Ομηρος. Η εικόνα του έξω από τα τείχη της Τροίας προκαλούσε δέος. Ποιος ο άριστος λοιπόν να κληρονομήσει την πανοπλία του νεκρού Αχιλλέα, αν όχι αυτός; Ετερος υποψήφιος ο Οδυσσέας που με την οξυδέρκεια και την πονηριά του έδωσε δείγματα ότι οι πόλεμοι δεν κερδίζονται μόνο με την ισχύ.
Απειλήθηκε –συνήθης– εμφύλιος, ώσπου μίλησε ο σοφός Νέστωρ: Ας αποφασίσουν οι εχθροί ποιον από τους δύο φοβούνται περισσότερο. Στέλνουν λοιπόν ωτακουστές που πέφτουν σε διάλογο Τρωαδιτισσών, οι οποίες ύστερα από παρέμβαση-νοθεία της Αθηνάς, ψήφισαν Οδυσσέα. Η εκδικητική θεά δεν συγχώρεσε ποτέ ότι ο Αίαντας, με ολύμπια υπεροψία, είχε αρνηθεί τη βοήθειά της σε μάχη.
Η αόρατη Ατη όρμησε στον οργισμένο γίγαντα, ρίχνοντας αλάτι στην πληγή του εγωισμού του. Γυάλισαν τα μάτια του Αίαντα, που ετοιμάζεται να σφάξει συντρόφους – κατά προτίμηση βασιλείς. Η Αθηνά ποδηγετεί πάλι την τροπή, αποτρελαίνοντάς τον, βάζοντάς τον να αφανίσει βόδια και αρνιά του στρατοπέδου. Ο ήρωας νόμιζε ότι αποτέλειωνε ανθρώπους. Ξημέρωσε. Ο Αίας συνέρχεται και καταντροπιασμένος στερεώνει το αιματοβαμμένο σπαθί καταγής πέφτοντας μ’ ορμή πάνω του. Ηταν δώρο του πρώτου των Τρώων Εκτορα, μετά μία συγκλονιστική μονομαχία τους που έληξε κοινή συναινέσει ισόπαλη γιατί νυχτώσανε. Και ο ίδιος ο Αγαμέμνων στην Ατη απέδιδε κάθε φρενοσάλεμα που τον οδηγούσε σε οικτρές αποφάσεις. Στην είσοδο των Δελφών, ένα από τα ρητά ήταν αφιερωμένο στην εξ ουρανού φορέα της σύγχυσης. Εγγύα παρά δ’ Ατα: δίπλα στην εγγύηση (σιγουριά) καραδοκεί η συμφορά.
Ο ωραίος, αλιτήριος (σ.σ.: προσωπική άποψη) απαγωγέας Πάρης είχε σύμμαχο την Ατη που ξεμυάλισε την Ελένη για να τον ακολουθήσει, αφήνοντας παλάτι για άλλο παλάτι, πιστό σύζυγο και την κορούλα της Ερμιόνη. Ετσι συμμάχησαν οι Ελληνες, άρχισε ο Τρωικός Πόλεμος και γράφτηκαν κατόπιν τα αξεπέραστα Ομηρικά Επη που διαβάζουμε και ξαναδιαβάζουμε αχόρταγα. Το μεγαλείο τους, μεταξύ άλλων, έγκειται και στο ότι δεν απαιτούν πρωτοκολλημένη κριτική σκέψη για την κατανόηση και απόλαυσή τους.