Ενας καλός φίλος που έχει ζήσει αλλά και διαβάσει Ιστορία πρόσεξε κάτι διαβάζοντας ένα παλαιό φύλλο της «Κ». Ομολογώ ότι δεν το πίστευα, όσες φορές και να το διάβασα. 30 Αυγούστου 1921. Ο ελληνικός στρατός πολεμά στη Μικρά Ασία. Στην πρώτη σελίδα, πρώτο θέμα είναι το κίνημα του Κεμάλ, «Πώς στρατολογούνται, πώς εξοπλίζονται, πώς διοικούνται, πώς μάχονται οι Τούρκοι». Σε άλλο σημείο υπάρχει μια παράγραφος με τον τίτλο ΕΥΧΑΙ: «Ο,τι πρώτοι ημείς ανεγράψαμεν, ανεκοινώθη χθες επισήμως: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος νυμφεύεται εις κάποιαν ξενικήν λουτρόπολιν την Δεσποινίδα Ελένην Σκυλίτση, μεθαύριον Πέμπτην. Εις το ευάρμοστον λοιπόν ζεύγος ευχόμεθα εξ όλης ψυχής, δυστυχίαν».
Απίστευτο; Στις μέρες μας θα το περίμενε κανείς. Αν κάποιος είναι έστω και λίγο γνωστός στη δημόσια σφαίρα, τώρα είναι η λάθος εποχή να παντρευτεί, να αρρωστήσει ή να ντυθεί πρόχειρα και ατημέλητα λόγω κούρασης. Ακόμη και το να πεθάνει είναι επικίνδυνο… καθώς είναι βέβαιο ότι κάθε παλαβός θα του γράψει ό,τι του κατέβει.
Μιλάμε όμως για 100 χρόνια πριν. Δεν υπήρχαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο Τραμπ, το τρολάρισμα. Ηταν μια εντελώς άλλη εποχή. Και όμως, μια μεγάλη εφημερίδα αναφερόταν στον γάμο ενός εξόριστου πολιτικού ηγέτη και του ευχόταν «δυστυχίαν». Προφανώς το ζητούμενο εδώ δεν είναι απλώς ο ρόλος της «Κ», ούτε με την έννοια μιας καθυστερημένης αυτοκριτικής. Μεγαλύτερη αξία έχει να μαθαίνεις από τα λάθη όσων προηγήθηκαν και να προσπαθείς να είσαι νηφάλιος και ψύχραιμος στα δύσκολα.
Ο δημόσιος διάλογος μοιάζει με «Κολοσσαίο». Υπάρχει πολύ μίσος, εύκολη συκοφαντία, πάθος και βία στον τρόπο που εκφραζόμαστε.
Το ζήτημα είναι γιατί φτάνουμε σε αυτό το σημείο. Γιατί συχνά φλερτάρουμε με την άβυσσο βαθιά διχασμένοι, με μίσος ο ένας για τον άλλον;
Για να μη θυμώσει ο Γιώργος Μαυρογορδάτος, δεν θα γράψω ότι ο διχασμός και η εμπάθεια είναι στο DNA μας. Είναι όμως κομμάτι της Ιστορίας μας. Την ώρα που ο τουρκικός λαός και οι αξιωματικοί συσπειρώνονταν γύρω από τον Κεμάλ για να δώσουν τον δικό τους αγώνα, η Ελλάδα ήταν μια βαθιά διχασμένη χώρα. Ο στρατός ήταν μοιρασμένος σε βενιζελικούς και αντιβενιζελικούς. Οι τοποθετήσεις αξιωματικών την ώρα της μεγάλης κρίσης, όταν διακυβεύονταν τα πάντα για το έθνος, είχαν συχνά παραταξιακό χαρακτήρα.
Εχουμε μάθει από τα λάθη μας; Ο δημόσιος διάλογος μοιάζει με «Κολοσσαίο». Υπάρχει πολύ μίσος, εύκολη συκοφαντία, πάθος και βία στον τρόπο που εκφραζόμαστε. Καθώς θα πηγαίνουμε σε μια σκληρή αναμέτρηση, τα σχοινιά θα φύγουν από το ρινγκ, όλα θα «επιτρέπονται». Τρομάζει αυτό. Τρομάζει γιατί είναι βαριά τα σύννεφα πάνω από τη χώρα, την Ευρώπη και –κυρίως– τη γειτονιά μας. Ας το αντιληφθούμε και ας βάλουμε –όσοι τουλάχιστον νιώθουν την ανάγκη– κάποιες κόκκινες γραμμές στον δικό μας «πόλεμο», τον εσωτερικό.