Δεν είμαι οπαδός της θεωρίας των εθνικών ιδιαιτεροτήτων ως ερμηνευτικού σχήματος για την κατανόηση των πολιτικών φαινομένων. Υπό ένα πρίσμα, εξάλλου, όλοι οι λαοί είναι ιδιαίτεροι, όπως και όλοι οι άνθρωποι ξεχωριστοί, αλλά όλοι έχουν λίγο-πολύ τις ίδιες ανάγκες και το ίδιο πάνω-κάτω εύρος αντιδράσεων στα εξωτερικά ερεθίσματα.
Βεβαίως, κάθε κοινωνία έχει τις ιστορικές εμπειρίες και τους θεσμούς της, που διαμορφώνουν συμπεριφορές και νοοτροπίες, που αναγνωρίζονται ως ξεχωριστές. Ετσι χτίζεται η ψευδαίσθηση πως ό,τι γίνεται σε μια χώρα είναι προϊόν κάποιας ιδιαιτερότητας ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για το αποτέλεσμα πολλών και διαφορετικών παραγόντων, που λίγο-πολύ εμφανίζονται και αλλού αλλά με διαφορετική μορφή ή σε διαφορετική συγκυρία.
Εξάλλου, όλα αλλάζουν. Λαοί που θεωρούνταν πολεμικοί κατά το παρελθόν σήμερα είναι φημισμένοι για τον πράο χαρακτήρα τους και τη φιλειρηνική στάση στα πράγματα. Αυτό που είναι σήμερα χαρακτηριστικό των μεν ήταν παλιότερα των δε.
Πάντως, κάποιες χώρες έχουν πράγματι την ικανότητα να προσελκύουν τα βλέμματα των άλλων. Η Γαλλία, φέρ’ ειπείν, που για πολλούς θεωρείται θερμοκοιτίδα της επανάστασης. Από το 1789 μέχρι τα «Κίτρινα Γιλέκα», και με ενδιάμεσους σταθμούς τις επαναστάσεις του 1830 και 1848, την παρισινή κομμούνα το 1871, τον Μάη του 1968, και την εξέγερση στα προάστια το 2005, η Γαλλία εγκυμονεί βίαιες ανατροπές, που η επίδρασή τους, μάλιστα, ξεπερνά τα γαλλικά σύνορα. Οταν η Γαλλία φτερνίζεται, η Ευρώπη συναχώνεται έλεγαν παλιά.
Κατά τον εικοστό αιώνα και άλλες «γαλλικές ιδιαιτερότητες» έγιναν αντικείμενο προσοχής. Η κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου το 1936 είναι ένα τέτοιο σημείο αναφοράς. Εφερε για πρώτη φορά την Αριστερά στη διακυβέρνηση σε κοινοβουλευτικές συνθήκες, προχωρώντας σε μεταρρυθμίσεις με ταξικό πρόσημο (π.χ. η κατοχύρωση της άδειας μετ’ αποδοχών για τους εργαζομένους). Η ενότητα της Αριστεράς με στόχο τη διακυβέρνηση επαναλήφθηκε κι άλλες φορές στη Γαλλία: το 1972 με το κοινό πρόγραμμα Σοσιαλιστών – Κομμουνιστών και το 1997 με την «πληθυντική Αριστερά» του Λιονέλ Ζοσπέν.
Και σε άλλες πολιτικές όχθες, η Γαλλία έδειξε πολύ ιδιαίτερους τρόπους: η μεταπολεμική εμφάνιση και πολιτική κυριαρχία του στρατηγού Ντε Γκωλ και του γκωλισμού ως ιδιαίτερη έκφραση συντηρητισμού, όπως και η ανάδυση της Πέμπτης Δημοκρατίας το 1958, με τη θέσπιση ενός άμεσα αιρετού προέδρου με ισχυρές εξουσίες και εξωφρενική, για τις ευρωπαϊκές παραδόσεις, θητεία επτά ετών αποτέλεσαν πράγματι ιδιαίτερα γαλλικά φαινόμενα.
Γαλλική ιδιαιτερότητα τη δεκαετία του ’80 θεωρήθηκε και η απήχηση του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου του Ζαν-Μαρί Λεπέν. Οχι μόνο ταρακούνησε την πολιτική σκηνή, αλλά θεωρήθηκε ένας από τους παράγοντες που η ευρωπαϊκή Ακροδεξιά βγήκε από το περιθώριο.
Εντυπωσιακή, και για πολλούς δυσάρεστη, κατάρρευση του συστήματος των κομμάτων της Πέμπτης Δημοκρατίας.
Η διαδοχή από τον πατέρα στην κόρη δεν ήταν μια συνηθισμένη ιστορία κληρονομικής ηγεσίας. Η Μαρίν Λεπέν ανανέωσε το κόμμα και διεύρυνε το ακροατήριό του. Οχι μόνον η Λεπέν κατάφερε δύο φορές διαδοχικά να συμμετάσχει στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών (ο πατέρας της το είχε καταφέρει μία φορά), αλλά στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές το κόμμα της εξέλεξε έναν πρωτοφανή αριθμό βουλευτών στα έδρανα της Εθνοσυνέλευσης.
Η άνοδος της άκρας Δεξιάς, όμως, δεν ήταν το μόνο αξιοσημείωτο των τελευταίων εκλογών στη Γαλλία. Προηγήθηκε η εντυπωσιακή, και για πολλούς δυσάρεστη, κατάρρευση του συστήματος των κομμάτων της Πέμπτης Δημοκρατίας. Απίστευτο αλλά αληθινό, οι τέσσερις πρώτοι σε δύναμη υποψήφιοι (Μακρόν, Λεπέν, Μελανσόν, Ζεμούρ) που συγκέντρωσαν 80% των ψήφων, στηρίχθηκαν σε αναιμικές κομματικές δομές και προσωποπαγή σχήματα.
Στη συνέχεια ήρθε η Νέα Λαϊκή Οικολογική και Κοινωνική Ενωση (NUPES). Προέκυψε από τη συμφωνία για κοινή κάθοδο των κομμάτων της Αριστεράς στις βουλευτικές εκλογές. Εγινε αξιωματική αντιπολίτευση, στέρησε την αυτοδυναμία από τον Μακρόν και υπονόμευσε την κυριαρχία του από την επομένη κιόλας της έναρξης της δεύτερης θητείας του.
Η ΝUPES επανατοποθετεί στο τραπέζι την ξεχασμένη από πολλούς διαίρεση Δεξιάς – Αριστεράς και υπόσχεται, για άλλους απειλεί, να μεταλαμπαδέψει την απόπειρα κι εκτός γαλλικών συνόρων. Η ιδέα δεν είναι τόσο παράξενη.
Στο κάτω κάτω της γραφής, σήμερα περισσότερο από τον Μεσοπόλεμο, τον Ψυχρό Πόλεμο ή τις πρώτες δεκαετίες μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, δυνάμεις από τους χώρους της Σοσιαλδημοκρατίας, των Πρασίνων και της Ριζοσπαστικής Αριστεράς δείχνουν να συγκλίνουν στα μείζονα, και κυρίως στο μείγμα ρεαλισμού και ουτοπίας που κάθε Αριστερά που σέβεται τον εαυτό της πρέπει να διαθέτει.
Τελικά, αν κάτι είναι σίγουρο, είναι πως με τους Γάλλους δύσκολα πλήττεις.
* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.