Πώς έφυγε από εκεί; Τον τράβηξαν οι δικοί του μέσα στη νύχτα; Για πόσες νύχτες έμεινε ξάγρυπνος; Πεινούσε; Φοβόταν; Πρόλαβε, άραγε, μέσα στη βάρκα να σκεφτεί ότι μπορεί και να πέθαινε; Στα 15 του, μπρούμυτα στο νερό, πνιγμένος;
Καμιάς τέτοιας μνήμης ο ίσκιος δεν επιζεί στο χαμόγελο του Κούρο Ντουρμοχαμάντι. Η προσφυγική του περιπέτεια δεν διαπότισε τη νέα του ζωή – ούτε καν την άρθρωσή του. Χαιρόταν την αριστεία του σε πολύ καθαρά ελληνικά. Το νεράκι της δεύτερης γλώσσας του είχε ξεπλύνει το βίωμα.
Μόνο όταν τον ρώτησαν είπε «έχω περάσει δύσκολα». Και μετά τίποτα. «Δύσκολα», τελεία. Αλλος στη θέση του –με τα φώτα όλα πάνω του– δεν θα έδειχνε τόση αυτοβιογραφική λιτότητα.
Ο μαθητής από το Ιράν που μέσα σε τρία χρόνια ρίζωσε και πέτυχε στη Λέσβο, τόσο που να μην τον ξεχωρίζεις από τους γηγενείς συμμαθητές του, αναζωπυρώνει με το απροσδόκητο υπόδειγμά του το Προσφυγικό – όχι ως πρόβλημα συνοριακό και επιχειρησιακό. Το Προσφυγικό ως ζήτημα συλλογικής συνείδησης.
Πώς μπορεί να λέει μια χώρα ότι δεν αντέχει «άλλους», όταν οι «άλλοι» έχουν τέτοια πρόσωπα; Πώς μπορεί να φοβάται τον εξισλαμισμό της, όταν εκείνοι που θα την εξισλάμιζαν εξελληνίζονται με τέτοια ταχύτητα – και σε τέτοια βαθύτητα;
Το φωτεινό υπόδειγμα και τα σκοτεινά διλήμματα.
Θα μπορούσε κανείς εύκολα να απαντήσει ότι ο Κούρο, που πια αυτοσυστήνεται και ως Κύρος, δεν είναι προϊόν μιας συντεταγμένης αφομοιωτικής υποδομής – ενός μηχανισμού υποδοχής, διαλογής και ενσωμάτωσης. Η επιτυχία του δεν είναι επιτυχία ενός συστήματος. Είναι μόνο δική του – μια επιτυχία παρά το σύστημα. Μια εξαίρεση.
Θα μπορούσε, επίσης, να αναρωτηθεί, σχεδόν χωρίς ειρωνεία, πότε ήταν καλύτερη η προσφυγική/μεταναστευτική πολιτική; Οταν «υποδεχόταν» τους επήλυδες, για να τους μισοθάψει στο τέλμα της Μόριας; Ή τώρα που φροντίζει, με μια σιδηρά εργαλειοθήκη στεγανοποίησης, να τους απαλλάσσει προληπτικά από το μαρτύριο; Ηταν η Μόρια των χιλιάδων ανθρωπιστικότερη από την απώθηση των λίγων;
Στο ίδιο ερώτημα πραγματικής πολιτικής πρέπει να απαντήσει και η ηθικολογούσα ευρωπαϊκή ελίτ – με πρώτη την υπουργό Εξωτερικών της Γερμανίας. Να μετρήσει μέχρι πού φτάνουν οι ευαισθησίες της. Φτάνουν μέχρι το Βερολίνο; Ή σταματούν στην ευρωπαϊκή μεθόριο;
Εχει ηθικό χρέος μόνο εκείνος που από γεωγραφική γκαντεμιά βρίσκεται στο σύνορο;
Το γεγονός ότι η Ευρώπη ενίοτε δογματίζει έχοντας αφήσει αυτά τα ερωτήματα όχι απλώς αναπάντητα, αλλά ανερώτητα, εξηγεί και γιατί, με όρους τουλάχιστον εσωτερικής πολιτικής, το Προσφυγικό πρέπει να λογίζεται αυτή τη στιγμή διευθετημένο. «Οριοθετημένο».
Η μεγάλη πλειοψηφία δεν θέλει να ξέρει τις μεθόδους της οριοθέτησης. Της αρκεί ότι το όριο είναι καλύτερο από το χάος.