«Είναι λες και τραγουδάω αυτό που είμαι». Μια μεγάλη γυναίκα, ετών 72, μια από τους τέσσερις ερασιτέχνες σολίστ που πρωταγωνιστούν στη «Μέσα χώρα», συνοψίζει με μεγάλη ακρίβεια και οικονομία αυτή την «όπερα χωρίς πράξεις και χωρίς σκηνές». Τι σημαίνει όμως «μεγάλη»; Είναι ηλικιακός ο προσδιορισμός και μόνο; Επειδή «το σώμα/ μοιάζει σα να μην είναι σώμα – Η σάρκα που αγκαλιάζει τα κόκαλα/ ζάρωσε και στέγνωσε»; Το λιμπρέτο του Γιάννη Αστερή, η μουσική του Αγγελου Τριανταφύλλου, η σκηνοθεσία του Νίκου Καραθάνου, αποφεύγουν τις προφανείς απαντήσεις. Η καταγραφή είναι φευγαλέα και ρευστή όσο η ζωή. Οι εικόνες εναλλάσσονται, τα πρόσωπα είναι 65+, το θέμα ρεαλιστικό, οι αγωνίες, διαπιστώσεις, αλήθειες (καθόλου ψέματα), συμβάντα, όλα όσα συνθέτουν ό,τι αποκαλούμε συνοπτικά «πραγματικότητα τρίτης ηλικίας», είναι εκεί, μπροστά μας, στην κεντρική αίθουσα της ΕΛΣ.
Οι ερμηνευτές, ερασιτέχνες και επαγγελματίες, χορωδοί, δεν υποδύονται. Είναι. Μοναχικοί, πενθούντες, συνοδοιπόροι, εξομολογητικοί, απόμακροι, σιωπηλοί, «αποσυνδεδεμένοι» από τη μνήμη, καθρεφτίζονται ο ένας στο βλέμμα του άλλου.
Είχε μια ιδιότυπη θαλπωρή η παράσταση αυτή. Και παρότι τα αισθήματα που περιγράφει είναι σκληρά, το (εξαιρετικό) λιμπρέτο βρίσκει τις λέξεις να μιλήσει για αυτούς που αποχωρούν σιγά σιγά από τη ζωή αλλά και για τη ζωή που γλιστράει αθόρυβα. Τα κενά γεμίζει ο φόβος και ένα ψύχος αναπόφευκτο. Πώς να αλληλοεπιδράσει κανείς με τον εαυτό του, όταν λείπει ο «άλλος», όταν δεν υπάρχει κανείς απέναντί σου, δίπλα σου; Ερημιά δεν είναι μόνο η ανημπόρια, τα χέρια που μικραίνουν, τρέμουν, το δέρμα που στεγνώνει, η φωνή που γίνεται ψίθυρος. Η «Μέσα χώρα» είναι ένας τόπος κοινός. Μας σκιάζει ακόμη κι όταν νιώθουμε ότι βρίσκεται πολύ μακριά.
Οι ερασιτέχνες σολίστ εκπέμπουν ένα φως εσωτερικό, ειλικρινές, «ανεπεξέργαστο», οι αποκαλυπτικές φωνές τους δηλώνουν ότι εκπληρώνουν κι ένα όνειρο ζωής. Προσφέρουν γενναιόδωρα αυτό που διαθέτουν.
Πώς να αλληλοεπιδράσει κανείς με τον εαυτό του όταν λείπει ο «άλλος» όταν δεν υπάρχει κανείς απέναντί σου, δίπλα σου;
«Αυτές τις μέρες υπάρχει μια κούραση με τις πρόβες, αλλά όταν πάω σπίτι, αυτόματα αναπολώ. Λέω: πού θα είχα περάσει καλύτερα στα 83 μου; Στο καφενείο; Δεν πηγαίνω εγώ εκεί. Τώρα δα έλεγα στα παιδιά: τι θα κάνω που έρχεται το τέλος; Σε λίγες μέρες έχουμε την πρεμιέρα και μετά πάει, τελείωσε κι αυτό. Μου λένε θα μας παίρνεις τηλέφωνο, θα έρχεσαι για καφέ, θα βλέπεις ό,τι παράσταση ανεβάζουμε στο εξής. Εδώ είμαστε, μου λένε, δεν φεύγουμε. Ειλικρινά είναι φοβερό το δώρο αυτό που μου κάνουν!» δήλωνε, πριν από μέρες, ο ένας εξ αυτών σε συνέντευξή του (δημοσιεύτηκε στο «Κ», 10/7).
«Στην ακρόαση τραγούδησα την άρια του Ζαχαρία από τον “Ναμπούκο” και η επιτροπή ξέσπασε σε χειροκροτήματα. Μου άρεσε. Δεν είμαι μαθημένος στα χειροκροτήματα…» λέει ένας άλλος. «Και μια και το θέμα της όπερας αυτής είναι η τρίτη ηλικία, αν μπορώ να περάσω ένα μήνυμα από την εμπειρία μου, είναι ότι, επειδή ακριβώς οι μεγάλοι άνθρωποι χάνουν τις δυνάμεις τους, το μόνο που μετράει είναι αυτό: να μην τα παρατάνε».
Ανταποκρίθηκαν στις πολλές δυσκολίες και απαιτήσεις της προετοιμασίας μιας παράστασης. Κι ήρθαν στιγμές που στα πρακτικά προβλήματα προστέθηκε και η εσωτερική αμφιβολία: «Περνάει από το μυαλό μου ότι, αφού μπορώ εδώ, θα μπορούσα και αλλού… Aρα μήπως πήγαν χαμένα τα χρόνια που δεν ασχολήθηκα πιο σοβαρά;» Η κυρία Γιόλα, ο κύριος Λάζαρος, ο κύριος Γαβριήλ, ο κύριος Γιώργος θα μπορούσαν να είναι οι γονείς μας, οι γιαγιάδες και παππούδες μας, οι άνθρωποι με τους οποίους μεγαλώσαμε μαζί στα ίδια διαμερίσματα, σε πολυκατοικίες που διασταυρωνόμαστε στους διαδρόμους ή στην είσοδο, αλλά δεν ανταλλάσσαμε τίποτα άλλο πέρα από τα τυπικά και συμβατικά. Κάποια στιγμή «έφυγαν». Και δημιουργήθηκε ένα στιγμιαίο κύμα ταραχής και σιγής. Μα, πώς; Eτσι ξαφνικά; Είναι οι αμήχανες ερωτήσεις ημών, των διαρκώς απόντων…
Στη «Μέσα χώρα» δεν πενθούν. Μετουσιώνουν τη θλίψη σε αναμονή ζωής, σε αναζήτηση φωνών και συναισθημάτων. Oσο αναζητάμε, υπάρχουμε.