«Η τηλεόραση ήταν το μέσο που προσφερόταν για κατάχρηση από κάθε τσαρλατάνο ικανό να τη χειριστεί κατάλληλα», έγραψε στα απομνημονεύματά του ο Εντουαρντ Χιθ, πάλαι ποτέ ηγέτης του βρετανικού Συντηρητικού Κόμματος, που διετέλεσε και πρωθυπουργός, αναφερόμενος στην επιτυχία που γνώριζε –αντίθετα με τον ίδιο– στα μέσα ενημέρωσης ο αντίπαλός του και αρχηγός των Εργατικών Χάρολντ Ουίλσον.
Οι επιδράσεις που έφερε στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 η εμφάνιση και στη συνέχεια η κυριαρχία της τηλεόρασης στην Ευρώπη ήταν σύνθετες και πολυεπίπεδες. Πριν εμφανιστεί το «χαζοκούτι», η πολιτική ήταν μέσο ενασχόλησης κυρίως για τις ελίτ της κάθε χώρας. Οι ηγέτες ήταν προστατευμένοι – απόμακρες φυσιογνωμίες που οι πολίτες έβλεπαν μόνο από τις τυπικές φωτογραφίες στις εφημερίδες ή τις πλήρως ελεγχόμενες εμφανίσεις στα επίκαιρα των κινηματογράφων και άκουγαν στο ραδιόφωνο. Ως εκ τούτου, ανεξάρτητα από τις ικανότητές τους, το κύρος τους ήταν εξασφαλισμένο και δεν κινδύνευε από κάποια άστοχη στάση, κίνηση ή λάθος έκφραση.
Η τηλεόραση άλλαξε άρδην τα δεδομένα. Οι πολιτικοί έπρεπε να γίνουν τηλεοπτικοί, να προσαρμοστούν στις ανάγκες της εικόνας και της συχνής έκθεσής τους στο κοινό: να είναι εμφανίσιμοι, προσηνείς, οικείοι, να εμπνέουν εμπιστοσύνη. Πολλοί από τους παλαιότερης κοπής ηγέτες δεν κατάφεραν να αντεπεξέλθουν στις καινούργιες ανάγκες της με αποτέλεσμα να τελευτήσουν άδοξα τον πολιτικό τους βίο. Αντιθέτως άλλοι, οι νεότεροι, εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο τις νέες δυνατότητες που τους προσφέρθηκαν, σε ορισμένες δε περιπτώσεις το μόνο που είχαν να επιδείξουν ήταν η τηλεοπτική φωτογένειά τους.
Ακόμη και σήμερα η σημασία που δίνουν στην «τηλεοπτική πλευρά» των πολιτικών αποτελεί βασική προτεραιότητα για τα επιτελεία τους. Ωστόσο πλέον οι ανάγκες έχουν διευρυνθεί σε υπέρτατο βαθμό. Αν πριν από 70 χρόνια ο κανόνας ήταν η «αφάνεια» των ηγετών, στην εποχή μας είναι η υπερέκθεσή τους – και όχι μόνο στις εφημερίδες, στην τηλεόραση, αλλά και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από το Twitter έως το TikTok. Εκεί που ο παραδοσιακός Τύπος μπορούσε να προστατεύσει τα μυστικά του Τζον Κένεντι ή του Φρανσουά Μιτεράν, πλέον οποιοσδήποτε διαθέτει ένα κινητό με κάμερα και ένα λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να εκθέσει οποιονδήποτε.
Ποτέ δεν θα μάθουμε πώς θα αντεπεξέρχονταν οι ιστορικές μορφές της πολιτικής που άφησαν το αποτύπωμά τους στις σημερινές συνθήκες και αν η υπερέκθεση θα υπέσκαπτε το κύρος τους. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι δεν υφίσταται σήμερα έλλειμμα ηγεσίας. Ωστόσο, όσα συμβαίνουν ευνοούν περισσότερο την ανάδειξη «τσαρλατάνων» και μάλιστα επικίνδυνων για τη δημοκρατία.