Αν και το ταραγμένο ποτάμι του υπερεθνικισμού και της ξενοφοβίας, που ρέει πάνω στα διαβρωμένα από τις κρίσεις εδάφη των πολιτικών, οικονομικών, υπαρξιακών αβεβαιοτήτων και των θολών ταυτοτήτων, δεν είναι ίδιο με εκείνο του Μεσοπολέμου, εντούτοις σέρνεται σαν φίδι η ανησυχία για ένα διαλυτικό πλήγμα στα φιλειρηνικά θεμέλια της ενωμένης ηπείρου. Μολονότι η άσκηση της δημοκρατίας, η εμπειρία της διαπραγμάτευσης, της αλληλεπίδρασης, της συνεργασίας, οι φιλελεύθερες αξίες έχουν πια ριζώσει στο ευρωπαϊκό σώμα, υφέρπει ο φόβος της διασποράς του αναγεννημένου κακού.
Η Ακροδεξιά, είτε εμφανίζεται με το βαυκαλιστικό προσωπείο των πατροπαράδοτων εγγυήσεων της Μελόνι, «είμαι γυναίκα, είμαι μητέρα, είμαι Ιταλίδα, είμαι χριστιανή», είτε με τον έξαλλο ρατσισμό του Ορμπαν, «η ανάμειξη των φυλών είναι ασυγχώρητη», μας παρασύρει στο εσωτερικό μιας άγνωστης καταιγίδας. Οι φόβοι για τη δική μας χώρα, στην όχθη του νεοοθωμανικού μεγαλοϊδεατισμού και απροκάλυπτου αναθεωρητισμού, πυκνώνουν μπροστά στο ενδεχόμενο μιας νέας έκρηξης γεωπολιτικού ανταγωνισμού, μιας νέας εστίας συγκρούσεων, που, μέσα στη γενική αναταραχή, θα προσέφερε την αφορμή για «ατύχημα» ή απροκάλυπτη εισβολή.
Η ραγδαία πολιτισμική αναδιάταξη των ευρωπαϊκών κοινωνιών, ενός παγιωμένου συστήματος αρχών και ηθών, οι οικονομικές κατρακύλες κοινωνιών εγκλώβισαν στην εθνικολαϊκιστική δίνη του ανορθολογισμού και του πολιτικού πρωτογονισμού πλατιά στρώματα που τείνουν πλέον ώτα σε νέες υποσχέσεις. Στη χώρα-πρότυπο δημοκρατίας και πολιτισμικής ανοχής, τη Σουηδία, στις εκλογές της 13ης Σεπτεμβρίου, δεύτερο αναδείχθηκε το ακροδεξιό κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών. Τους ψήφισε το 22% των νέων 18-21 ετών. Η Ακροδεξιά απλώνεται σαν κηλίδα πάνω στον πολιτικό ευρωπαϊκό φλοιό. Το πρώτο πιόνι του ντόμινο έχει ήδη στηθεί, δυνητικά έτοιμο να συμπαρασύρει –πολιτικοκοινωνικού καιρού επιτρέποντος– το επόμενο στη σειρά. Μαρίν Λεπέν, 13,3 εκατ. ψήφοι (41,5%) στις εκλογές του Απριλίου, ιστορικό υψηλό της μεταπολεμικής γαλλικής Ακροδεξιάς. Στο πλευρό της Μελόνι, που είχε δηλώσει «αν εκλεγώ, το πάρτι στην Ευρώπη τελείωσε» και «θα σταθώ στο πλευρό του Ορμπαν», τοποθετούνται, πέραν της Λεπέν και του Ζεμούρ, οι Ορμπαν, Μοραβιέτσκι, Αμπασκάλ, Κικλ… Τους ενώνει ο αυταρχισμός, ο ρατσισμός, ο ευρωσκεπτικισμός, η ισλαμοφοβία, ο αντισημιτισμός, ο αντιφεμινισμός (θεραπεία του δημογραφικού με απαγόρευση των αμβλώσεων και επιστροφή της γυναίκας στο σπίτι), η ροπή προς τις θεωρίες συνωμοσίας, η έχθρα για τους μετανάστες, τον κοσμοπολιτισμό, τις ελίτ (στις οποίες συγκαταλέγονται όταν κερδίσουν την εξουσία), τους ΛΟΑΤΚΙ, τους δικαιωματιστές…
Ακροδεξιά, μια μετατόπιση στον παρελθόντα χρόνο, που ανοίγει τάφρους και σπέρνει νάρκες σε θεμέλια χτισμένα με πικρή σοφία.
Οι κοινωνίες δεν είναι πια αυτό που ήταν άλλοτε, πολιτισμικά συνεκτικοί, εδαφικά προσδιορισμένοι κόσμοι. Αλλά πολυφυλετικές, ρευστές κοινότητες με ελλιπή ανοχή και νέα εσωτερικά χαρακώματα. Η ανθρωπότητα, με τις μεγαλοσύνες και τις αθλιότητες, τους ανθρωπισμούς και τους αυταρχισμούς, τις προκοπές και τα εγκλήματα, τα συνταρακτικά και μαζί τρομακτικά τεχνολογικά και επιστημονικά μεγαλουργήματα, δεν είναι μια γενική μακρινή έννοια, αλλά ένα κοινό καζάνι όπου όλοι μαζί βράζουμε, καταπίνοντας κατακερματισμούς, αντιφάσεις, ανισότητες, απειλές, τις μεταβολές που εγκαθιστούν οι μεγάλες κρίσεις – πόλεμοι, φτώχεια, κλίμα.
Δεξιά, Κεντροδεξιά, Κέντρο, Κεντροαριστερά, Αριστερά δεν κατάφεραν να συγκρατήσουν την Ακροδεξιά μακριά από την εξουσία. Να νοιαστούν για το πλήθος των πολυπρόσωπων καταστάσεων και των φόβων που κόχλαζαν κάτω από την επιφάνεια των ανθρώπων. Να παραδεχθούν ότι, όταν πληθαίνουν τα άμεσα βάσανα, στερεύει η ευημερία, τότε φουντώνει η οργή, θεριεύουν οι εθνικισμοί, επικρατούν οι διχοτομικοί δημαγωγοί, οι κυνικοί που δεν υπακούν σε καμιά ιδέα, όμως τις ενστερνίζονται όλες όταν τους αποφέρουν οφέλη· λαϊκισμός ίσον μεγαλοστομία – όμως η μεγαλοστομία δεν κυβερνά. Δεν αφουγκράστηκαν τις περίκλειστες εσωστρεφείς κοινωνίες, τον τοπικισμό, τον απομονωτισμό, που εξασθενίζουν την αίσθηση του ορίου, την αρετή της ανεκτικότητας, το κέντρισμα της αμφιβολίας, τη διανοητική μάχη ενάντια στη μονομέρεια και στον φανατισμό.
Εχει δραματικά επιβεβαιωθεί· οι εκφάνσεις νεοναζισμού δεν είναι ασύμβατες με τις προοδευμένες σημερινές κοινωνίες. Το πύκνωμα των αδιεξόδων ωθεί ακόμη και ανθρώπους αζύμωτους με την πολιτική σε ευρύτερη αποδοχή των άκρων και της βίας. Ο κλονισμός της πίστης στη μετριοπάθεια έχει δυνάμει ήδη συντελεστεί.
