Οι εκλογές του 2012 υπήρξαν αφετηρία για την αιφνίδια και τρομακτική εμφάνιση μιας ιδιαίτερα βίαιης και δυστοπικής εκδοχής της Ακροδεξιάς στην Ελλάδα. Δέκα χρόνια μετά, το φαινόμενο αυτό δεν ξεφούσκωσε απλώς, ηττήθηκε κατά μέτωπο – ηθικά, νομικά και κυρίως πολιτικά. Αλλού στρέφονται πλέον οι διεθνείς ανησυχίες: στην Ιταλία ή σε χώρες-πρότυπα όπως η Σουηδία. Το μέλλον είναι απρόβλεπτο και δεν γνωρίζουμε αν η Ακροδεξιά θα ξανασηκώσει κεφάλι στη χώρα μας. Είναι όμως μεγάλο λάθος να υποβαθμίζουμε ή να λησμονούμε την ήττα της. Και αυτό γιατί δεν ήταν λίγοι όσοι με περισσή αυτοπεποίθηση ισχυρίζονταν το 2015 πως αν ο ΣΥΡΙΖΑ αποτύγχανε ή γινόταν συστημικός, θα κατέρρεε το τελευταίο ανάχωμα στη Χρυσή Αυγή. Οι προφητείες αυτές ξεχάστηκαν, αλλά όπως συμβαίνει συνήθως, οι ίδιοι προφήτες τώρα προβλέπουν την επικράτηση της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη…
Η αποσιώπηση, βέβαια, της κατάληξης της Χ.Α. εξυπηρετεί έναν πολιτικό στόχο. Την κατασκευή ενός αφηγήματος σύμφωνα με το οποίο ο φασισμός φοράει σήμερα το προσωπείο της Νέας Δημοκρατίας και ο Κυριάκος Μητσοτάκης μάς οδηγεί στα «γκρίζα χρόνια» της μετεμφυλιακής Ελλάδας, ενδεχομένως και της χούντας που αναπόφευκτα ακολουθεί, καθώς η ιστορία επαναλαμβάνεται. Στο πλαίσιο αυτό, τόσο οι υπαρκτές (και μακροχρόνιες) παθογένειες της χώρας, όπως ο προβληματικός χαρακτήρας των ΜΜΕ, ο ρόλος των «ολιγαρχών», τα συντηρητικά αντανακλαστικά της κοινωνίας, οι μεμονωμένες περιπτώσεις αστυνομικής βίας, η δυσκολία διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών κ.λπ., όσο και τα σφάλματα και οι αστοχίες της κυβέρνησης, όπως η παρακολούθηση του τηλεφώνου του Νίκου Ανδρουλάκη, μετατρέπονται σε αδιάσειστα πειστήρια αυτού του αφηγήματος.
Η σαθρότητά του είναι ορατή διά γυμνού οφθαλμού. Αλλωστε, το έργο αυτό παίζεται και ξαναπαίζεται δεκαετίες τώρα. Το συγκεκριμένο αφήγημα εμφανίστηκε πριν από την άνοδο της Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία το 2019 και τροφοδοτείται από τη μεγάλη παράδοση της κομμουνιστογενούς Αριστεράς που πάντα έβλεπε τη Δεξιά ως όχημα φασισμού. Πόσοι δεν περιέγραψαν την επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην Ελλάδα το 1974 όχι σαν πραγματική μεταπολίτευση αλλά ως απλή «αλλαγή φρουράς»; Ανάμεσά τους και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Οι καιροί αλλάζουν, όχι όμως και τα αντανακλαστικά. Σήμερα οι πιο έξαλλοι μιλούν για «χούντα Μητσοτάκη», ενώ οι πιο εκλεπτυσμένοι (ή ντροπαλοί) για τον «Ελληνα Ορμπαν» που μας οδηγεί στην «ανελεύθερη δημοκρατία» και στον φασισμό.
Μόνο στο εσωτερικό καλπάζουσας φαντασίας είναι η σημερινή Ελλάδα μήτρα του φασισμού, μια χώρα όπου ο καθένας μπορεί να λέει και συνήθως να κάνει ό,τι του κατέβει.
Δεν χρειάζεται όμως να ανατρέξει κανείς στην ιστορία της Αριστεράς για να κατανοήσει την εργαλειακή διάσταση αυτού του αφηγήματος. Αρκεί η απλή, απλούστατη διαπίστωση της ολομέτωπης και συντριπτικής του σύγκρουσης με την πραγματικότητα. Μόνο στο εσωτερικό καλπάζουσας και αρρωστημένης φαντασίας είναι η σημερινή Ελλάδα μήτρα του φασισμού, σύγχρονο εκκολαπτήριο φιδίσιων αυγών. Ποια; Μια χώρα όπου ο καθένας μπορεί να λέει και συνήθως να κάνει ό,τι του κατέβει, ακόμη και πράγματα που σε πιο οργανωμένες κοινωνίες θα επέφεραν άμεσες και αυστηρές κυρώσεις: δοκιμάστε, π.χ., να βανδαλίσετε τους τοίχους ενός αγγλικού πανεπιστημίου ή ενός ισπανικού σπιτιού. Τέτοιου είδους φαντασία διαθέτουν μόνο οι πιο έξαλλοι και πωρωμένοι οπαδοί, όσοι αντιμετωπίζουν την πολιτική ως σπορ και θέλουν να δουν την ομάδα τους να κερδίζει και την αντίπαλη να εξευτελίζεται. Σε καμία περίπτωση δεν πιστεύουν το αφήγημα αυτό οι ίδιοι του οι πολιτικοί διακινητές, ενώ για κάποιους ξένους ανταποκριτές είναι απλώς μια ευκαιρία να ξεφύγουν για λίγο από την αφάνεια που τους εγγυάται η απουσία εντυπωσιακών ειδήσεων και καταστροφικών κρίσεων.
Οπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς από τις δημοσκοπήσεις, τα φαντάσματα του ορμπανισμού δεν έχουν ιδιαίτερη πέραση στην κοινωνία. Οταν έρθει η στιγμή να ηττηθεί η Νέα Δημοκρατία, αυτό θα γίνει είτε επειδή απέτυχε να διαχειριστεί κάποια μεγάλη κρίση είτε γιατί κουράστηκε και κούρασε. Οχι γιατί η κοινωνία πίστεψε έστω και για μια στιγμή πως κινδυνεύει από τον φασισμό.
* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.