Δεν μας αποκαλύπτει πράγματα για τα οποία ήμασταν ανυποψίαστοι. Το εκτεταμένο μπούλινγκ στα σχολεία, στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αποτελεί σχεδόν κανόνα, κάποιες φορές, μάλιστα, με μοιραίο τέλος για το θύμα. Eφηβοι που αυτοκτονούν. Oμως, αυτό που κατορθώνει η Βελγίδα Λορά Βαντέλ, στη μόλις 72 λεπτών ταινία της, «Στην αυλή του σχολείου» (προβάλλεται στις αίθουσες), είναι να μεταφέρει χωρίς πλεονασμούς τη σκληρότητα του περιβάλλοντος και τις ποικίλες παρενέργειες. Πρωταγωνίστρια η 7χρονη Νορά (έχει εγκωμιαστεί, διεθνώς, η ερμηνεία της μικρής Μάγια Βάντερμπεκ), την οποία η κάμερα παρακολουθεί –διαρκώς από το ύψος της– να δυσκολεύεται να αφήσει το χέρι του πατέρα της για να περάσει στη σχολική επικράτεια. Oμως το πρόβλημα δεν είναι με την ίδια, αλλά με τον μεγαλύτερο αδελφό της, Αμπέλ, που υφίσταται συστηματικό και βίαιο εκφοβισμό από τους συμμαθητές του. Παρακολουθεί τον διαρκή εξευτελισμό του και τους τραυματισμούς του, προσπαθεί να τον βοηθήσει, αλλά εκείνος αρνείται, της απαγορεύει, δε, να ενημερώσει και τον πατέρα τους.
Η έμφαση στη λεπτομέρεια που είναι ο κινηματογραφικός κανόνας των Βέλγων αδελφών Ζαν-Πιέρ και Λικ Νταρντέν, οι οποίοι έχουν επηρεάσει πολλούς νέους σκηνοθέτες, δεν αφήνει αδιάφορη τη Λορά Βαντέλ. Και εκείνη, όπως και οι «δάσκαλοί» της στον σύγχρονο κοινωνικό ρεαλισμό, σκέφτεται «φτωχά, απλά, γυμνά». Παρακολουθεί τις μεταμορφώσεις στους χαρακτήρες των παιδιών, τη σταδιακή είσοδό τους σε έναν κόσμο κυνισμού και ακροτήτων, τον οποίο η «αθωότητα» μοιάζει να μην επισκέφτηκε ποτέ.
Σε τι παροξυσμικό εργαστήρι αρνητικών συναισθημάτων μετατρέπεται η ψυχή των παιδιών, σε τι διαστροφικό καταφύγιο ο νους τους. Διαστρέφουν, αρνούνται την πραγματικότητα για να επιβιώσουν: η Νορά «προδίδει» τον αδελφό της (αρνείται παρουσία μαθητών ότι έχουν σχέση μεταξύ τους), ο Αμπέλ μετατρέπεται, σε ένα κρεσέντο απανθρωπισμού, από θύμα σε θύτη. Επώδυνα αλλά και σχετικά εύκολα γλιστρούν τα παιδιά στον ασυνείδητο μηχανισμό, ο οποίος επιτάσσει τη μη διαφοροποίηση. Από εκεί αντλούν αλληλεγγύη και δύναμη: να γίνουν σαν τους άλλους, ίδιοι με τους «βασανιστές» τους, με εκείνους που τους απέρριπταν λίγο νωρίτερα. Στόχος, η αποδοχή και η επιβίωση. Δεν διαθέτουν άλλους τρόπους αυτοπροστασίας. Κάποιοι δάσκαλοι προσπαθούν αλλά δεν επαρκούν. Το σχολικό περιβάλλον χρειάζεται ενισχύσεις, «εξοπλισμό» για να αντεπεξέλθει στον πόλεμο που μαίνεται.
Η 38χρονη Λορά Βαντέλ κινηματογραφεί με την ακρίβεια του ντοκουμέντου και την ανησυχαστική εξέλιξη του θρίλερ. Η μυθοπλασία της ακολουθεί τους φόβους και τα σκοτάδια των μαθητών, τη συνεχόμενη επιθετικότητα. Ποιο είναι άραγε το προστατευτικό κέλυφος για τις σημερινές γενιές των παιδιών; Πού υπάρχει;
Η σχολική αυλή ως προέκταση του δρόμου, της γειτονιάς, της πόλης, της χώρας. Της κάθε χώρας.
Οι οικογένειες, όλο και πιο συχνά, πάσχουν σε σημείο αποτροπιασμού. Το ίδιο και η γύρω τους κοινωνία. Ας δούμε μόνο τι συνέβαινε στο περιβάλλον, στενό και ευρύτερο, του 12χρονου κοριτσιού στον Κολωνό.
Και το σχολείο; Πώς είναι δυνατόν να «διαφοροποιηθεί» από την κοινωνία; Κι αν αυτό συμβαίνει μέσα στην τάξη, την ώρα του μαθήματος, πώς ελέγχεται η ώρα του διαλείμματος; Η σχολική αυλή ως προέκταση του δρόμου, της γειτονιάς, της πόλης, της χώρας. Της κάθε χώρας.
Παλαιότερες έρευνες (δεν νομίζω ότι έχουν αναιρεθεί) αναδείκνυαν ως πρωτεύον το θέμα του σχολικού εκφοβισμού και της παραβατικότητας: ένα στα τρία παιδιά στην Ελλάδα (και στην Ευρωπαϊκή Ενωση) πέφτει θύμα μπούλινγκ. Γονείς ανίκανοι να αντιμετωπίσουν τις γονικές ευθύνες τους ή αδιάφοροι ή κακοποιητικοί, κοινωνίες σε αλλεπάλληλες κρίσεις, κυβερνήσεις χωρίς κοινωνικό όραμα, εκπαιδευτικοί μηχανισμοί που δυσκολεύονται να συγκρατήσουν το τσουνάμι βίας και παραφοράς παιδιών και εφήβων.
Η Λορά Βαντέλ δεν πρωτοτυπεί θεματικά. Βαθαίνει όμως το βλέμμα της, εστιάζοντας στο πρόσωπο της Νορά, στις άχαρες και αβέβαιες κινήσεις του σώματός της. Μοιάζει ακόμη πιο απροστάτευτη και από τον κακοποιημένο αδελφό της. Oχι γιατί είναι μικρότερη, αλλά γιατί προσπαθεί να αντισταθεί στο αναπόφευκτο. Ορθώνει ανάστημα κι αυτό κοστίζει.