Δεν είναι μόνο η οικονομία, ανόητε!

Δεν είναι μόνο η οικονομία, ανόητε!

3' 22" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τους τελευταίους μήνες έκανε την εμφάνισή της μια ενδιαφέρουσα συζήτηση· τι θα κρίνει τις κάλπες: η οικονομία ή το σκάνδαλο των υποκλοπών; Με το δίλημμα αυτό, γιατί σαν δίλημμα παρουσιάστηκε, επιχειρήθηκε από ορισμένους να διαμορφωθεί και ένα είδος συλλογικής στάσης, που θα μπορούσα να ονομάσω: η αποθέωση του κυνικού πολίτη.

Με άλλα λόγια, μια συλλογιστική βασισμένη σε έρευνες κοινής γνώμης προσπάθησε να μας πείσει πως ακόμη και αν μια κυβέρνηση καταπατά το Σύνταγμα και υπονομεύει τη φιλελεύθερη δημοκρατία αυτό δεν είναι μεγάλο πρόβλημα, διότι οι πολίτες ενδιαφέρονται κυρίως για την οικονομία, για «τη τσέπη τους». Αρα, ας μιλήσουμε για άλλα, μας λένε.

Με τη δεξιά κυνική στάση συμφωνεί και μια ορισμένη συλλογιστική εξ αριστερών, που υποστηρίζει πως το σκάνδαλο των υποκλοπών ανήκει στην κατηγορία των θεμάτων που συγκινούν μόνο τις μορφωμένες ελίτ της μεσαίας τάξης, τους «κεντρώους θεσμολάγνους», και δεν απασχολεί τους φτωχούς που συντρίβονται από την ακρίβεια. Σύμφωνα με την παραπάνω συλλογιστική, η αντιπολίτευση, αν θέλει να αγγίξει τις λαϊκές μάζες, πρέπει πρωτίστως να ασχοληθεί με τα φλέγοντα προβλήματα των φτωχότερων πολιτών, όχι με τις υποκλοπές.

Η κατανόηση των εκλογικών κινήτρων υπό όρους διλήμματος «συμφέροντα ή αξίες», «ορθολογισμός ή συναίσθημα», επιχειρεί να προσαρμόσει την ανθρώπινη συνθετότητα σε μια προκρούστεια κλίνη. Αντιθέτως, στη διαμόρφωση της πολιτικής συμπεριφοράς επιδρά μια ποικιλία παραγόντων, όχι πάντα εύκολο να αναλυθούν, πόσο μάλλον να προβλεφθούν (για παράδειγμα, ποιος θα φανταζόταν λίγα χρόνια νωρίτερα το κίνημα των αντιεμβολιαστών).

Καθώς οι ισχυρές κομματικές ταυτίσεις έχουν διαρρηχθεί –ανάμεσα στα άλλα και επειδή στα ζητήματα της οικονομίας οι πολίτες δεν διακρίνουν ριζικά αντίθετες πολιτικές μεταξύ των κομμάτων παρά μόνο κάποιες διαφοροποιήσεις, σημαντικές ίσως αλλά όχι θεμελιώδεις– πολύ περισσότεροι ψηφοφόροι συγκριτικά με παλιότερα κινητοποιούνται με κριτήρια προσωπικές αξίες, τρόπους ζωής και ευαισθησίες που δεν σχετίζονται άμεσα με υλιστικά ζητήματα, δηλαδή την οικονομία. Βεβαίως, η οικονομία συνεχίζει να παίζει τον κυρίαρχο ρόλο, αλλά κάνουμε λάθος αν νομίζουμε ότι μόνον αυτή ή αυτή κυρίως διαμορφώνει τις εξελίξεις.

Γι’ αυτό και οι δημοσκοπήσεις θέλουν προσοχή στον τρόπο που διαβάζονται. Ας δώσω ένα απλό παράδειγμα. Ας υποθέσουμε πως γίνεται μια έρευνα με το ερώτημα: ποιον αγαπάτε περισσότερο, τη μητέρα ή τον πατέρα σας; Και ας υποθέσουμε επίσης ότι το 72% απάντησε τη μητέρα και το 28% τον πατέρα. Πώς θα σας φαινόταν αν βλέπατε έναν τίτλο εφημερίδας: «Μπαμπάδες τέλος! Οι Ελληνες αγαπούν τις μάνες τους»!

Θα σκεφτόσασταν προφανώς πως ένα τέτοιο συμπέρασμα είναι λανθασμένο, γιατί εσείς δεν ερωτηθήκατε αν αγαπάτε τον πατέρα σας, ούτε πόσο τον αγαπάτε ούτε αν θρηνήσετε αν τον χάσετε, αλλά ερωτηθήκατε μόνο συγκριτικά με τη μητέρα σας.

Οι πρόσφατες ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ ήρθαν να αποδείξουν σε πραγματικές συνθήκες την αξία του παραπάνω συλλογισμού. Επί εβδομάδες, οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν το «ρεπουμπλικανικό τσουνάμι». Στους Δημοκρατικούς επικρατούσε πανικός. Αρκετοί υποστήριζαν πως η ήττα θα οφειλόταν στη λάθος ατζέντα των Δημοκρατικών. Επειδή, δηλαδή, οι Ρεπουμπλικανοί επικεντρώνονταν στα «σκληρά ζητήματα» (ακρίβεια και εγκληματικότητα), για τα οποία οι ψηφοφόροι απαντούσαν πως τους ενδιέφεραν περισσότερο, ενώ οι Δημοκρατικοί επεκτείνονταν σε πιο «soft» μετα-υλιστικά θέματα ή σε ζητήματα δημοκρατίας, οι Ρεπουμπλικανοί εθεωρείτο πως ήταν κοντύτερα στον μέσο άνθρωπο.

Τελικά, το τσουνάμι αποδείχθηκε μπουρμπουλήθρα. Παρά τη δυσαρέσκεια των Αμερικανών για τον πληθωρισμό και την ακρίβεια, οι Δημοκρατικοί διατήρησαν τον έλεγχο της Γερουσίας και περιόρισαν τις ζημίες. Η κύρια εξήγηση; Η μαζική συμμετοχή των γυναικών, που καταψήφισαν τους Ρεπουμπλικανούς προκειμένου να υπερασπιστούν το δικαίωμα στην άμβλωση, αλλά και νέων ανθρώπων που κινητοποιήθηκαν γύρω από ζητήματα όπως η νομιμοποίηση της μαριχουάνας, τα φοιτητικά δάνεια και το αντι-Τραμπ πνεύμα. Διαφορετικοί πληθυσμοί ψήφισαν με διαφορετικά κριτήρια.

Στη δική μας περίπτωση, μπορεί το σκάνδαλο των υποκλοπών να μην αποτελεί το υπ’ αριθμόν 1 ζήτημα στην καθημερινότητα των ανθρώπων, όμως ευαισθητοποιεί αρκετούς πολίτες. Παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειες της κυβέρνησης να κάνει τους ανθρώπους να το ξεχάσουν, το ζήτημα της υπεράσπισης της φιλελεύθερης δημοκρατίας παραμένει στις συνειδήσεις πολλών πολιτών ένα φλέγον ζήτημα και δεν πρόκειται ούτε να σωπάσουν ούτε να συγχωρήσουν.

Εξάλλου, κάτι τέτοιες μέρες κάθε Νοέμβριο από το 1973 και έπειτα, θυμόμαστε πως στη χώρα μας το αίτημα για ψωμί υπήρξε αδιαχώριστο από το αίτημα για ελευθερία.

* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή