Στο τέλος του καλοκαιριού πολλοί αναρωτιούνταν, με αφορμή σχετικό δημοσίευμα του περιοδικού Fortune, αν ο Σαμ Μπάνκμαν Φράιντ, ιδρυτής του χρηματιστηρίου κρυπτονομισμάτων FTX, θα γινόταν ο νέος Γουόρεν Μπάφετ. Οι ομοιότητές τους ήταν αρκετές: έφεση στη φιλανθρωπία, όπου διοχέτευαν μεγάλα ποσοστά των κερδών τους, και ενεργή παρουσία στα πολιτικά δρώμενα, στο πλευρό μάλιστα του Δημοκρατικού Κόμματος. Βασική διαφορά τους; Ο πρώτος επένδυε σε κάτι υπαρκτό και «στέρεο» –χρήμα, μετοχές κ.τ.λ.–, ο δεύτερος στα άυλα κρυπτονομίσματα.
Εδώ και δύο εβδομάδες, όμως, έπαψε να υφίσταται το βασικό κοινό χαρακτηριστικό τους, τα πλούτη. Το FTX πτώχευσε και μάλιστα με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Χρειάστηκε λίγο παραπάνω από μία εβδομάδα για να μετατραπεί από το μεγαλύτερο και πιο αξιόπιστο ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων σε ένα αδειανό, χωρίς αξία, κέλυφος. Λιγότερος ήταν ο χρόνος εξαΰλωσης της τεράστιας περιουσίας του ιδρυτή. Στις 7 Νοεμβρίου ήταν 16 δισ. δολάρια, ενώ στο απόγειό της είχε φθάσει έως και τα 26 δισ. Στις 11 του μηνός ήταν «μόλις» 991,5 εκατ.
Η χρεοκοπία του FTX χαρακτηρίστηκε η Lehman Brothers της αγοράς κρυπτονομισμάτων και παραλληλίστηκε με τις περιπτώσεις της Enron και του Σχήματος Πόντσι του Μπέρνι Μάντοφ. Σε αντίθεση όμως με ό,τι είχε συμβεί στην κατάρρευση της Lehman, οι αγορές δεν επηρεάστηκαν σχεδόν καθόλου. Αυτό δεν δείχνει μόνο ότι παρά τον θόρυβο και την αναταραχή που έχει προκαλέσει, η αγορά κρυπτονομισμάτων είναι πολύ μικρή σε σχέση με το υπόλοιπο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Ούτε ότι οι «παραδοσιακοί» οικονομικοί θεσμοί δεν υπέκυψαν στον πειρασμό να στοιχηματίσουν αφειδώς σε κρυπτονομίσματα, όπως είχαν πράξει με τα ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια.
Αλλά ότι η συγκεκριμένη αγορά πάσχει τα μέγιστα ακόμη σε επίπεδο αξιοπιστίας. Η σύντομη ιστορία της άλλωστε βρίθει περιπτώσεων παρατυπιών, υπερβολικής μόχλευσης, ακόμη και κλοπής από τους ιδιοκτήτες εταιρειών. Οι γκουρού της διαφήμιζαν την «εναλλακτικότητά» της, τη λειτουργία της χωρίς μεσάζοντες, την απουσία διοικητικών ρυθμιστικών αρχών και φιλοδοξούσαν να αλλάξουν τον κόσμο.
Εφθασαν στο σημείο να διαθέτουν μεγάλους επενδυτές ως χρηματοδότες, να έχουν επιρροή και να κάνουν «λόμπινγκ» σε κέντρα εξουσίας, να συζητούν με τις ρυθμιστικές αρχές, να γοητεύουν μέσα ενημέρωσης και να κάνουν φιλανθρωπίες. Η χρεοκοπία του FTX τους έδωσε ένα γερό μάθημα. Ισως πρέπει να σκεφθούν ότι χρειάζεται να ακολουθήσουν την ίδια διαδρομή με τις «παραδοσιακές» αγορές, όπου απαιτήθηκαν πολύς κόπος και χρόνος για να οικοδομηθούν θεσμοί για τον έλεγχο της απάτης και τον περιορισμό των επιπτώσεων της ασύδοτης κερδοσκοπίας.