Υπάρχουν γεγονότα που εμφανίζονται ως «παράπλευρες απώλειες» στις δημοσκοπήσεις. Δεν ανιχνεύονται ως μεταβολές στη «γνώμη του κοινού», όπως συμβαίνει με τις προτιμήσεις στα κόμματα ή στην πρόθεση ψήφου ή στην αξιολόγηση της κυβέρνησης και της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Είναι γεγονότα που επιβαρύνουν ό,τι αποκαλούμε «περιρρέουσα ατμόσφαιρα». Που καταγράφονται στην εμπιστοσύνη των πολιτών σε αξίες και θεσμούς, αλλά δεν έχουν το σαφές περίγραμμα των υποκλοπών ή της υπόθεσης Πάτση.
Οι αποκαλύψεις για την «Κιβωτό του Κόσμου» ήταν ένας τεκτονικός σεισμός. Ας μη σπεύσουμε να προσδιορίσουμε τα Ρίχτερ. Η διαδικασία βίαιης «αποεπένδυσης» από έναν οργανισμό που μέχρι πρότινος λειτουργούσε υποδειγματικά, προσφέροντας –έτσι νομίζαμε– φιλόξενη στέγη σε απροστάτευτα παιδιά, δεν είναι χωρίς κόστος. Υποχωρεί ένα στήριγμα –πραγματικό για κάποιους ανθρώπους, συμβολικό για άλλους– απαραίτητο για την κοινωνική συνοχή. Υπάρχει συνοχή χωρίς εμπιστοσύνη; Οι συγκολλητικές ουσίες, δηλαδή πρόσωπα και «δομές» (με την ευρύτερη έννοια) που να απολαμβάνουν καθολική αποδοχή, που να επιτελούν έργο αναγνωρισμένο χωρίς υποσημειώσεις, είναι μετρημένες. Και όταν αποκαθηλώνονται, αποκαλύπτοντας ένα άλλο, σκοτεινό, πρόσωπο, τότε η «βλάβη» δεν είναι τοπική.
Η απογοήτευση, με πρόθυμο πολλαπλασιαστή μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, δεν βοηθάει στην ψύχραιμη αποτίμηση. Δεν βοηθάει στην επούλωση του τραύματος το οποίο προκαλείται ακόμη κι αν η ιστορία αυτή μοιάζει να μη μας πλήττει άμεσα όπως η οικονομία, η ενέργεια ή η εργασία. Οι ηθικοί κλυδωνισμοί έχουν μακροχρόνια απόδοση. Η υποκρισία και η εξαπάτηση από ανθρώπους «πέραν κάθε υποψίας» προκαλούν ισχυρό σοκ, «χωνεύονται» δύσκολα και ξεβάφουν σε πολλές πτυχές του δημόσιου βίου.
Σε προχθεσινή δημοσκόπηση (Metron Analysis) υπήρχε μια ερώτηση διαφορετική από τις συνήθεις: «Ας φανταστούμε τον κόσμο σαν μια πόλη προστατευμένη από ένα κάστρο που περικλείεται από μια έρημο. Υπάρχουν άνθρωποι προστατευμένοι μέσα στο κάστρο και άνθρωποι απροστάτευτοι έξω από αυτό. Εσείς πού θα λέγατε ότι βρίσκεστε; Μέσα ή έξω από το κάστρο;». Το 52% απάντησε «έξω», το 45% «μέσα». Υπερισχύουν, δηλαδή, όσοι αισθάνονται «εκτός παιχνιδιού» ή απροστάτευτοι. Αραγε, το συναίσθημα αυτό συνδέεται μόνο με την οικονομία; Οι «κιβωτοί» που αποδεικνύονται τρωτές, αν όχι διάτρητες, αφήνουν «άστεγους» μόνο τους επιβαίνοντες;