Καταγγελία ως ταμπού
Σε μια ευνομούμενη κοινωνία, το δικαίωμα στην καταγγελία είναι μες στο πρόγραμμα. H καταγγελία δεν λογίζεται ως μέσο συκοφάντησης (ακόμη κι αν λειτουργεί ως τέτοιο), αλλά ως σημάδι υγείας και δικαιοσύνης· ως ένδειξη πως η εξουσία ελέγχεται και πως καμία δύναμη δεν τίθεται υπεράνω της δυνατότητας ενός ατόμου να υπερασπιστεί τα δικαιώματά του. Στην Ελλάδα των ένοχων σιωπών και της αδιαφάνειας, από την άλλη, η καταγγελία μάς απασχολεί περισσότερο ως πράξη παρά ως αποτέλεσμα. Συχνά, μένουμε στο «πώς τόλμησε» κάποιος να καταγγείλει κάποιον άλλο και αγνοούμε τα στοιχεία της καταγγελίας του. Η έκβαση της τελευταίας δεν μας αφορά καν – σε μεγάλο βαθμό είμαστε πεπεισμένοι ότι το προαίσθημά μας είναι αρκετό για να κρίνει μια υπόθεση προκαταβολικά και με απόλυτη σιγουριά. Οι καταγγελίες εναντίον της «Κιβωτού του Κόσμου» αντιμετωπίστηκαν εν πολλοίς ως ηθική προσβολή, ως ταμπού. Η απροθυμία μεγάλης μερίδας ανθρώπων να εξετάσουν τον ειδωλοποιημένο πατέρα Αντώνιο ως κάτι γήινο και δυνητικά επικίνδυνο ανέδειξε την προβληματική σχέση της κοινωνίας με την απροσωπόληπτη λογοδοσία και την άβολη αλήθεια· μας υπενθύμισε ότι η αντανακλαστική πρόσληψη της καταγγελίας ως ρουφιανιάς, συνωμοσίας ή ψεύδους έχει γεννήσει μερικά από τα πιο αδικοφορεμένα φωτοστέφανα.
Ενας τέλειος άνθρωπος
Η φαινομενική πραότητα, το επικοινωνιακό χάρισμα, η ιερατική περιωπή και οι καλές δημόσιες σχέσεις δεν αποτελούν εγγυήσεις ακεραιότητας. Η φιλανθρωπική δραστηριότητα, ακόμη και εκείνη που με ποσοτικούς όρους κρίνεται επιτυχημένη, δεν αποτελεί τεκμήριο ανεπίληπτης ηθικής και νομιμοφροσύνης. Εύκολα μπορεί κανείς να διακρίνει ότι η θετική προδιάθεση απέναντι στην «Κιβωτό του Κόσμου» οφείλεται σε μια συμπάθεια τηλεοπτικού τύπου, βασισμένη σε εντυπώσεις και προσωποποιημένα στερεότυπα: ο μοντέρνος παπάς, η νεαρή ηλικία, το καθαρό βλέμμα, οι απλές, χαλαρές κουβέντες σε συνδυασμό με το μάρκετινγκ του ομαδάρχη κατασκήνωσης και το «παρεΐστικο» φωτογραφικό υλικό, είναι όλα τους πειστικά κομμάτια ενός αξιαγάπητου αφηγηματικού παζλ καλοσύνης. Ο πατέρας Αντώνιος αποκλείεται να εμπλέκεται σε κάτι δυσάρεστο γιατί δεν θέλουμε να εμπλέκεται σε κάτι δυσάρεστο. Το προφίλ που ο κόσμος και τα media φιλοτέχνησαν για χάρη του δεν το επιτρέπει. Παράλληλα, ως σπάνιο εργαλείο για την εκκλησιαστική διείσδυση στα νεανικά κοινά, ο πατέρας Αντώνιος κουβαλάει ένα διακύβευμα μεγαλύτερο από τον ίδιο. Η αποδόμησή του συνιστά αποδόμηση μιας από τις λίγες προσοδοφόρες επενδύσεις της Εκκλησίας στο μέλλον.
Οι απεσταλμένοι Του
Για τις καταγγελίες εναντίον της «Κιβωτού» ισχύει ό,τι ισχύει για κάθε άλλη καταγγελία: μένει να διαλευκανθούν. Οποιος τάσσεται υπέρ της αλήθειας δεν έχει παρά να κάνει υπομονή, αφήνοντας όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά – και εκείνα που συμφωνούν και εκείνα που διαφωνούν με τις προκαταλήψεις του. Ο πατέρας Αντώνιος και η ομιλητικότατη πρεσβυτέρα, όμως, δείχνουν ιδιαίτερα ανυπόμονοι και ύποπτα –σχεδόν δογματικά– βέβαιοι πως τίποτα στραβό δεν έλαβε χώρα στην «Κιβωτό», έστω από παράλειψη κάποιου άλλου λειτουργού και όχι από δική τους. Δεν παραδέχονται καμία σκιά στο έργο τους· δεν υποψιάζονται σφάλμα στην οργάνωσή τους· δεν έχουν την παραμικρή αμφιβολία πως τα έκαναν όλα σωστά· δηλώνουν άψογοι, πιο άψογοι απ’ ό,τι θα τολμούσαν να δηλώσουν και οι πραγματικά άψογοι (εκείνοι, για παράδειγμα, εις βάρος των οποίων δεν εκκρεμεί καμία αντίστοιχη κατηγορία).
Οι μάσκες πέφτουν
Στην πρόσφατη τηλεοπτική τους συνέντευξη, Αντώνιος και πρεσβυτέρα εμφανίζονται όχι μόνο αμυνόμενοι, αλλά και ιδιαίτερα επιθετικοί προς όσους τους κατηγορούν: τα παιδιά έχουν «κακία» μέσα τους και ενδέχεται να θέλουν να τους εκδικηθούν· το δίδυμο έχει δώσει τη ζωή του για να γλιτώσει τα παιδιά «από τον κατήφορο» και το γεγονός αυτό προκαλεί «συγκρούσεις»· οι καταγγέλλοντες είναι πιθανότατα «υποκινούμενοι» από «κάποιους». Η πρώην διοίκηση της «Κιβωτού» δίνει την εντύπωση ότι δεν μιλάει για τροφίμους και συνεργάτες της οργάνωσης, αλλά για μέλη κλειστής λέσχης που παραστράτησαν. Επικαλείται τη μεγάλη της αγάπη, αλλά η αγάπη δεν φαίνεται πουθενά. Η αυτοθυματοποίηση, η παθητική επιθετικότητα, η έλλειψη κατανόησης και μεγαθυμίας προς την άλλη πλευρά, αλλά και το συνωμοσιολογικό πνεύμα, απαλείφουν την αίσθηση καταφυγίου που μέχρι πρότινος απέπνεε η «Κιβωτός» και αποκαλύπτουν το φρικαλέο πρόσωπο ενός εκδικητικού αναμορφωτηρίου: κάποιος έσπασε την ιδρυματική ομερτά· κάποιος είναι πολύ κακό παιδί.
Αλήθεια του πλήθους
Οπου δεν μιλούν (ακόμη) οι νομικώς αξιοποιήσιμες αποδείξεις, μιλούν ψιθυριστά αλλά με ευφράδεια οι ενδείξεις. Δεν είναι ανάγκη να ασκηθούν ποινικές διώξεις για να διαγνωστεί μια εκτεταμένη δυσλειτουργία, ούτε και να αποδοθούν συγκεκριμένες ευθύνες σε συγκεκριμένα πρόσωπα για να καταλάβουμε πότε κάτι δεν πάει καλά: Μία καταγγελία μπορεί να πηγάζει από τα πληγωμένα αισθήματα ενός παιδιού· μία δεύτερη μπορεί να εκπορεύεται από τον δόλο ενός χολερικού συνεργάτη· είναι όμως και η τρίτη καταγγελία ψεύτικη; Η τέταρτη; Η πέμπτη; Οταν οι μαρτυρίες πληθαίνουν και διέρχονται μάλιστα απ’ όλο το φάσμα της κακοποίησης (σεξουαλική παρενόχληση, εργασιακή εκμετάλλευση, σωματική και ψυχολογική βία), η υπόθεση δεν μπορεί να είναι μόνο φαντασιακή. Φταίνε οι εχθροί, φταίνε τα συμφέροντα, φταίει η ζέστη, αλλά κάπου πρέπει και να φταίνε τα λόγια του παπά.