Τα τελευταία χρόνια, με διάφορες αφορμές, ανακύπτει το ζήτημα των θρησκευτικών συμβόλων και επιγραφών σε δημόσιους χώρους και δημόσια κτίρια. Το θέμα έχει πολλές πτυχές, κάθε μία δε από αυτές εμφανίζει τη δική της προβληματική (π.χ. θρησκευτικά σύμβολα στις σχολικές αίθουσες και στις αίθουσες των δικαστηρίων). Τι γίνεται όμως όταν το θρησκευτικό σύμβολο ή η επιγραφή είναι ενσωματωμένα στο κτίριο και το κτίριο αυτό είναι στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς και μνήμης ενός τόπου; Το θέμα ανέκυψε πρόσφατα στη Γερμανία. Συγκεκριμένα ζητήθηκε να σβηστούν οι χριστιανικές επιγραφές στον τρούλο του Παλατιού της πόλης του Βερολίνου με το σκεπτικό ότι πρόκειται για ένα κοσμικό κτίριο, στο οποίο δεν έχουν θέση τα θρησκευτικά σύμβολα. Εγινε επίσης επίκληση του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της σύγχρονης γερμανικής κοινωνίας, όπου πλέον βαπτίζεται μόνο το 50% του πληθυσμού.
Η σχετική συζήτηση συγχέεται συχνά με το ζήτημα της θρησκευτικής ελευθερίας. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι στο παρελθόν υπήρξαν –και στην Ελλάδα– προβλήματα όσον αφορά την απόλαυση του θεμελιώδους αυτού δικαιώματος. Από την άλλη, δεν υπάρχει επίσης καμία αμφιβολία ότι τις τελευταίες δεκαετίες σημειώθηκε σημαντική πρόοδος. Πέρα από την καθιέρωση του πολιτικού γάμου και του πολιτικού όρκου, ας αναφερθούν ακόμα η κατάργηση της φυλάκισης για το αδίκημα του προσηλυτισμού, η θεσμοθέτηση της αποτέφρωσης, η κατοχύρωση της εναλλακτικής κοινωνικής θητείας και η ανέγερση ισλαμικού τεμένους στην Αθήνα. Η θρησκευτική ελευθερία δεν μπορεί όμως να σημαίνει και θρησκευτική καθαρότητα ή, ακόμα χειρότερα, θρησκευτική αποστείρωση. Η θρησκεία έχει διαδραματίσει διαχρονικά έναν πολύ σημαντικό πολιτιστικό ρόλο και έχει αφήσει το αποτύπωμά της στην αρχιτεκτονική, στη ζωγραφική, στη λογοτεχνία και σε πολλές άλλες πτυχές του πολιτισμού μας. Ο Παρθενώνας και η Αγία Σοφία είναι αφιερωμένα σε διαφορετικές θρησκείες και, παρ’ όλα ταύτα, ενώνουν όλους τους Ελληνες και θαυμάζονται από όλους τους λαούς. Το να σβήνεις τα θρησκευτικά σημάδια από τα κτίρια είναι σαν να επιδιώκεις μια «καθαρή» και «αποστειρωμένη» κοινωνία. Ωστόσο, η κάθε είδους καθαρότητα, είτε ιδεολογική, είτε πολιτική, είτε θρησκευτική, είναι επικίνδυνη και ανιστόρητη.
Το Βουλευτικό του Ναυπλίου αποτελεί ένα από τα πιο ιστορικά κτίρια της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας. Εκεί λειτούργησε για πρώτη φορά η Βουλή των Ελλήνων μετά την Επανάσταση του 1821 και εκεί δικάστηκαν ο Κολοκοτρώνης και ο Πλαπούτας, με την εμβληματική αντίσταση των δικαστών Τερτσέτη και Πολυζωίδη. Λίγοι όμως παρατηρούν ότι πρόκειται για κτίριο που ανεγέρθηκε και λειτούργησε αρχικά ως τζαμί και ακόμη λιγότεροι παρατηρούν ότι το βαθούλωμα στη μία πλευρά του κυκλικού κτιρίου είναι η ιερή κόγχη του ισλαμικού τεμένους (μιχράμπ) με προσανατολισμό προς τη Μέκκα. Δεν είναι πολύ όμορφο να διατηρείται ένα τέτοιο θρησκευτικό σύμβολο μιας άλλης θρησκείας σε ένα από τα πιο σημαντικά κτίρια της, κατά πλειοψηφία, χριστιανικής Ελλάδας;
* Ο κ. Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ.