Στην έναρξη της προβολής εμφανίζεται ο ίδιος ο Σπίλμπεργκ να απευθύνεται στους θεατές της αίθουσας. Να τους ευχαριστεί που τη στηρίζουν και να τους ενθαρρύνει να συνεχίσουν. Ετσι, αυτή η διπλή «επιστολή αγάπης στην οικογένειά του και στο σινεμά», όπως χαρακτηρίζει την αυτοβιογραφική ταινία του «The Fabelmans», περιλαμβάνει και μία ακόμη «αγάπη» του σκηνοθέτη: την κινηματογραφική αίθουσα.
Βυθίζομαι με ευδαιμονία στις άνετες θέσεις του μούλτιπλεξ που έχω επιλέξει για να τη δω και κοιτάζω γύρω μου. Είμαστε όλοι κι όλοι έξι θεατές… Ησυχία, από αυτές που δεν σου πολυαρέσουν. Υπάρχει μια ανεπαίσθητη θλίψη: του ασυντρόφευτου έργου.
Οτι οι ταινίες προβάλλονται πια σε ημιάδειες αίθουσες, ότι τα εισιτήρια έχουν θεαματική πτώση, ότι οι αιθουσάρχες βαριανασαίνουν οικονομικά και προσπαθούν να επινοήσουν τρόπους να προσελκύσουν κοινό, είναι στοιχεία λίγο-πολύ γνωστά. Η επίκληση του Σπίλμπεργκ, στην Ελλάδα τουλάχιστον, δεν φαίνεται να έχει απήχηση. Και η αλήθεια είναι πως ενώ θεωρήσαμε την πανδημία την αιτία της απομάκρυνσης, ο κορωνοϊός μάλλον επέσπευσε προθέσεις που επωάζονταν. Οι πλατφόρμες βόλεψαν ποικιλοτρόπως, η απόσυρση στους καναπέδες για την παρακολούθηση μιας ταινίας από το σπίτι δεν έληξε μετά την καραντίνα. Τουναντίον. Εντάχθηκε με ευκολία στην καθημερινότητα. Η περιγραφή του Σπίλμπεργκ σε συνέντευξή του (στους ΝYT, «Κ» 27/11) είναι προγενέστερη των θλιβερών για τις αίθουσες επιδόσεων: «Νομίζω ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία θεατές ανακουφίστηκαν που δεν χρειαζόταν πια να κολλάει στα παπούτσια τους ποπ κορν. Αλλά πραγματικά πιστεύω ότι, γι’ αυτούς τους ίδιους τους μεγαλύτερους σε ηλικία θεατές, το να βρεθούν στην αίθουσα, με τη μαγεία τού να συμμετέχεις σε μια τέτοια κοινωνική συνθήκη με ένα μάτσο αγνώστους, είναι κάτι τονωτικό». Ο Αμερικανός δημιουργός αναζητάει εναγωνίως ενδείξεις «επιστροφής». Τα βήματα όμως είναι μάλλον διστακτικά και δύσθυμα.
Ησυχία στην αίθουσα από αυτές που δεν σου πολυαρέσουν. Υπάρχει μια ανεπαίσθητη θλίψη: του ασυντρόφευτου έργου.
Πριν από δύο χρόνια προσβλέπαμε στην «επανένωση των θεατών». Τότε, είχε δημιουργηθεί κάτι σαν κίνημα από διάσημους και δημοφιλείς καλλιτέχνες και θεσμικά πρόσωπα. Ο Τιερί Φρεμό, διευθυντής του Φεστιβάλ Καννών, υπενθύμιζε τις αντοχές του κινηματογράφου από το 1895 και την πρώτη δημόσια προβολή των αδελφών Λιμιέρ μέχρι σήμερα. Ηταν συγκινητικό το κείμενο που είχε δημοσιεύσει τότε (Δεκέμβριος του 2020). «Θέλουμε να επιστρέψουμε σε μια αίθουσα όπου δεν υπάρχει κουμπί για να κάνεις “pause”». Ο Αλμοδόβαρ είχε προηγηθεί: «Το να πηγαίνεις σινεμά είναι μια περιπέτεια. Αν βάλω την καινούργια μου ταινία σε μια πλατφόρμα σαν το Netflix, νιώθω ότι χάνω την επαφή με το κοινό μου. Μερικά πράγματα μπορούν να ανακαλυφθούν μόνο στη μεγάλη οθόνη, στο σκοτάδι, μαζί με ανθρώπους που δεν ξέρουμε».
Ολο και πιο πολύ, όσο περνάει ο καιρός, η «μεγάλη οθόνη» μπορεί να παραμένει περισσότερο ελκυστική από εκείνην του υπολογιστή ή των plasma τηλεοράσεων, αλλά όχι τόσο ώστε να κινητοποιήσει τον θεατή. Εξάλλου και η ίδια η έννοια του θεατή μεταβάλλεται. Η αδυναμία συγκέντρωσης, η πολυδιάσπαση, εξυπηρετούνται καλύτερα από την πλατφόρμα, όπου κανείς ορίζει σύμφωνα με τις διαθέσεις και τον χρόνο του το τι και πώς. Το μεγαλύτερο σε ηλικία κοινό απομένει να στηρίζει τους κινηματογράφους (όπως και τα έντυπα, και σε ένα βαθμό την αγορά του βιβλίου). Οσο και να πιέζει συναισθηματικά η πραγματικότητα, να θέλουμε να την αλλάξουμε, να ελπίζουμε ότι η διαπίστωση των καιρών δεν θα εγκατασταθεί ως μόνιμη συνθήκη, οι ενδείξεις πυκνώνουν.
Θα αργήσει να καταλήξει το σινεμά έξοδος για συλλέκτες –κάτι σαν το βινύλιο στη δισκογραφία–, όμως η διαδικασία έχει ξεκινήσει, απαιτώντας ευελιξία από τους αιθουσάρχες, προτάσεις που, χωρίς να προδίδουν την παραδοσιακή χρήση, θα μπορούν να αναθερμάνουν τη σχέση του κοινού με την αίθουσα.
«Η ζωή δεν είναι σαν τις ταινίες, Φέιμπελμαν», φωνάζει ο ωραίος και αθλητικός της τάξης στον συμμαθητή του με σκηνοθετικές ανησυχίες. «Ναι, αλλά στο τέλος κέρδισες το κορίτσι», αντιτείνει εκείνος.