Η απειλή του βράζοντος βατράχου

Η απειλή του βράζοντος βατράχου

3' 19" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η Ευρωπαϊκή Ενωση αντιπροσωπεύει σήμερα κάτω από 6% του παγκόσμιου πληθυσμού. Το μερίδιό της το 2050 θα έχει συρρικνωθεί στο 4,5%. Με όρους ισοδυναμίας αγοραστικής δύναμης, από 16% του παγκόσμιου ΑΕΠ σήμερα, το 2050 η Ε.Ε.-27 θα βρίσκεται στο 9%. Οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου το 2050 θα είναι η Κίνα και η Ινδία – με τις ΗΠΑ στην 3η θέση. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της PWC (2017), η Τουρκία θα είναι η 12η σε μέγεθος οικονομία το 2030 και το 2050 θα βρίσκεται στην 11η θέση, έχοντας περάσει σε μέγεθος τη Γαλλία. Οι προβολές αυτές στηρίζονται σε παραδοχές, που πιθανόν στο μέλλον να διαψευστούν. Οι μακροχρόνιες τάσεις, ωστόσο, ήδη διαγράφονται.

Ενας ακόμη αριθμός συμπληρώνει την εξίσωση. H E.E. χρηματοδοτεί πάνω από τα 4/10 των παγκόσμιων κοινωνικών δαπανών. Γιατί γηράσκει, γιατί επενδύει στην εκπαίδευση. Γιατί η διατήρηση του δημοκρατικού βίου απαιτεί επενδύσεις στην κοινωνική συνοχή. Γι’ αυτό άλλωστε η Ευρώπη αντιπροσωπεύει μία από τις πιο ανεπτυγμένες περιφέρειες του πλανήτη, μια ελεύθερη δημοκρατική συμπολιτεία ώριμων θεσμών, με δικαιώματα, ευκαιρίες, κοινωνική προστασία, οικολογική ευαισθησία και αξιώσεις ποιότητας ζωής. Αυτά είναι τα κριτήρια βάσει των οποίων θα επέλεγε κάποιος τον τόπο στον οποίο θέλει να ζει – και όχι η ταχύτητα αύξησης του ΑΕΠ. Γι’ αυτό, εξάλλου, εκατομμύρια μεταναστών στην Ευρώπη θέλουν να πάνε – όχι στην Κίνα, ούτε στην Τουρκία.

Ομως η δυναμική των αριθμών είναι αμείλικτη. Το μερίδιο της Ευρώπης συρρικνώνεται. Μαζί και η ισχύς της στον κόσμο, δηλαδή η δυνατότητά της να αποτρέπει διεθνείς εξελίξεις δυσμενείς για τα συμφέροντά της. Για να διατηρήσει το επίπεδο ζωής της, η Ε.Ε. πρέπει να αντιμετωπίσει την παραγωγική της πρόκληση: με μεταρρυθμίσεις, στενότερη ενοποίηση, τεχνολογικές επενδύσεις. Πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει τη δημογραφική της πρόκληση: με πολιτικές ενίσχυσης της οικογένειας, επέκτασης του εργασιακού βίου, στοχευμένης ενσωμάτωσης νόμιμων μεταναστών. Για να καλύψει το διευρυνόμενο έλλειμμα ισχύος, πρέπει η Ε.Ε. να ανεβάσει τον πήχυ της κοινής της φιλοδοξίας. Να αντιληφθεί τον εαυτό της με όρους κοινού ευρωπαϊκού συμφέροντος και κυριαρχίας, να μιλήσει τη γλώσσα της ισχύος και της ευρωπαϊκής (και όχι μόνον ευρωατλαντικής) ενότητας.

Τα ελλείμματα ισχύος είναι ήδη ορατά. Η Ε.Ε., από κοινού με τον στενότερο διατλαντικό σύμμαχό μας, υπερασπίζεται τις αξίες και τα κοινά της συμφέροντα στο μέτωπο της Ουκρανίας, ενάντια στον πουτινικό αναθεωρητισμό. Ομως το κόστος της ενεργειακής κρίσης πέφτει βαρύτερο στην Ευρώπη. Οι αμερικανικές εταιρείες ενέργειας είχαν ουρανοκατέβατα κέρδη 300 δισ. από τον πόλεμο της Ουκρανίας. Αυτά τα 300 δισ. αφαιμάχθηκαν κατά το πλείστον από την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Επιπροστίθεται ο προστατευτισμός της πρόσφατης νομοθεσίας Μπάιντεν, που κλείνει την πόρτα σε ευρωπαϊκές εταιρείες εάν δεν εγκατασταθούν στις ΗΠΑ.

Η πολιτική ωρίμανση, ενδυνάμωση, εμβάθυνση της Ε.Ε. είναι η μακροπρόθεσμη επένδυση θωράκισής μας στην ταραγμένη γειτονιά μας.

Σύμφωνα με τη γνωστή αλληγορία, ο ζωντανός βάτραχος θα βράσει σταδιακά στην κατσαρόλα, ενώ στο καυτό νερό θα αναπηδήσει και θα ξεφύγει. Το σοκ των αλλεπάλληλων ξαφνικών κρίσεων έχει ένα πλεονέκτημα: κινητοποιεί αντανακλαστικά, γκρεμίζει αντιστάσεις, ακυρώνει αναβλητικότητες. Η Ευρώπη –και η Ελλάδα– έως τώρα έχει δείξει ανθεκτικότητα στις αιφνίδιες κρίσεις. Το πρόβλημα με το απώτερο μέλλον είναι ότι έρχεται αργά, σταδιακά, παρέχοντας κίνητρα αναβολής των δύσκολων αποφάσεων. Ο πολιτικός χρόνος, άλλωστε, έχει (στην καλύτερη περίπτωση) τετραετή ορίζοντα και δεν ευνοεί προετοιμασίες δεκαετιών. Μπροστά σε σύνθετες αλλαγές, που απαιτούν πολυεπίπεδη κινητοποίηση, υψηλής πολυπλοκότητας, τείνει να ισορροπεί στην αδράνεια και αναβλητικότητα. Περισσότερο από τις «πολυκρίσεις», παραπάνω κι από τη «μονιμοκρίση», μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη είναι η σταδιακή, ανεπαίσθητη, μακροχρόνια υποχώρηση και αποδυνάμωση.

Ταυτόσημες είναι οι προκλήσεις της Ελλάδας, με δεδομένη τη δημογραφική μας συρρίκνωση, για την οποία τόσο συχνά μιλάμε, αλλά τόσο λίγα κάνουμε. Ποιο είναι το μήνυμα; Παράλληλα με τον ατλαντισμό, η πολιτική ωρίμανση, ενδυνάμωση, εμβάθυνση της Ε.Ε. είναι η μακροπρόθεσμη επένδυση θωράκισής μας στην ταραγμένη γειτονιά μας. Αυτό σημαίνει περισσότερη ετοιμότητα υποστήριξης σε πρωτοβουλίες αμυντικής και πολιτικής ενοποίησης της Ε.Ε. Σημαίνει επίσης ένα πνεύμα ευρωπαϊκής συναντίληψης και αλληλεγγύης. Και δεν μπορεί εταίροι κομβικοί στο ευρωπαϊκό εγχείρημα (όπως η Γερμανία) να αντιμετωπίζονται στον δημόσιο διάλογο σαν εχθρικές χώρες!

* Ο κ. Γιώργος Παγουλάτος είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή