Συνειδητή αισιοδοξία

4' 48" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τι είναι η ελπίδα; Η αισιοδοξία, η πίστη, το νόημα, το μέλλον; Στον πρώτο του χριστουγεννιάτικο λόγο ο βασιλιάς Κάρολος χρησιμοποίησε τη λέξη ελπίδα. Στο BBC η συνέντευξη με την 84χρονη ακαδημαϊκό Τόβα Φρίντμαν έκλεισε με τη λέξη ελπίδα. Είχε μια ενδιαφέρουσα διαδρομή. Τον Οκτώβριο του 1944 προσήλθε στο «παιδικό τμήμα» του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Αουσβιτς. Την ξύρισαν, της έκαναν τατουάζ, επιβίωσε της λιμοκτονίας και στάλθηκε, την ίδια χρονιά, στον θάλαμο αερίων. Ηταν η πρώτη –και μοναδική– φορά που το γκάζι για μηχανικούς λόγους δεν λειτούργησε. Κατόπιν την υπέβαλαν σε μια πορεία θανάτου, την οποία απέφυγε, κρύφτηκε και η ανυπακοή τής χάρισε τη ζωή. Ο δημοσιογράφος τη ρώτησε αν είναι αισιόδοξη και η απάντηση ήταν η εξής: «Θα σας πω κάτι, χωρίς ελπίδα είναι δύσκολο να ξυπνήσεις το πρωί. Οπότε ναι, έχω ελπίδα. Πιστεύω ότι το μέλλον μπορεί να είναι καλύτερο απ’ ό,τι το παρελθόν».

Η συγγραφέας Ελίφ Σαφάκ είπε ότι η ελπίδα απαιτεί μονίμως δουλειά. Πρόκειται για μια καθημερινή διαδικασία, είναι δοκιμασία. Η αντίληψή της για την ελπίδα βασίζεται στον «δημιουργικό πεσιμισμό» και στον «συνειδητό οπτιμισμό». Η άποψή της με βρίσκει απολύτως σύμφωνη. Τον εκούσιο οπτιμισμό τον ερμηνεύω ως «ρεαλιστική αισιοδοξία» και τον δημιουργικό πεσιμισμό τον αντιλαμβάνομαι ως μια έννοια που αφορά τους καλλιτέχνες, αλλά θα μπορούσε να αποτελεί καλό δίδαγμα για όλους. Οι καλλιτέχνες είναι μια ειδική κατηγορία. Μπορούν από την απαισιοδοξία να δημιουργήσουν, να γονιμοποιήσουν τις δυσοίωνες πτυχές για να γεννηθεί κάτι νέο, ζωντανό και ελπιδοφόρο. Η φαντασία αποτελεί εργαλείο. Η έκφραση «δημιουργικός πεσιμισμός» μου θύμισε μια –μακροσκελή– επιστολή που είχε συντάξει ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ το 1999. Απευθυνόταν στους «καλλιτέχνες όλου του κόσμου», αποτεινόταν κυριολεκτικά σε όλους, στους θρησκευόμενους, στους άπιστους και σε όλους ενδιαμέσως. Από αυτό το κείμενο, το οποίο μπορείτε να το βρείτε στο Διαδίκτυο, συγκράτησα μια φράση. «Οι καλλιτέχνες ακόμα κι όταν εξερευνούν τα σκοτεινά βάθη της ψυχής, τις διαταραγμένες όψεις του κακού, δίνουν φωνή στην παγκόσμια επιθυμία για εκπλήρωση». Και τι άλλο μπορεί να είναι η εκπλήρωση εκτός από ό,τι δίνει νόημα; Το νόημα, δηλαδή το περιεχόμενο, το αντιλαμβάνομαι σαν μια παγκόσμια (ίσως και αστείρευτη) πηγή ελπίδας. Αλλά πρόκειται για έναν κινούμενο στόχο που αλλάζει και εξελίσσεται με τα χρόνια. Δεν ψάχνουμε «το» –βαρύγδουπο– νόημα, αλλά νόημα. Πρόκειται για μια διαρκή διαδικασία επίβλεψης.

Οι στόχοι είναι το θεμέλιο της ελπίδας όπως έμαθα από τον Ντίνο, που σε λίγες ημέρες θα γίνει δώδεκα. Τον ρώτησα τι του έρχεται στο μυαλό στο άκουσμα της λέξης ελπίδα και η ταχύτητα της απάντησης με εξέπληξε. Η απάντηση ήταν άμεση και κατηγορηματική: «Ο Μέσι είναι ελπίδα». «Τα μικρά πράγματα είναι η σωτηρία μας», σκέφτηκα, αλλά παραδόξως είχα την ευστροφία να διατηρήσω την ψυχραιμία μου για να μη χαθεί η ευκαιρία για κουβέντα. Αν το ποδόσφαιρο προσφέρει τον δίαυλο επικοινωνίας, ας είναι αυτό, τον άφησα να επεκταθεί. «Κοίτα, μαμά», μου είπε και ξεκίνησε την αφήγηση. Ο Μέσι ήθελε η χώρα του να κερδίσει το Μουντιάλ. Ο ίδιος είχε κερδίσει όλα τα υπόλοιπα πρωταθλήματα και ποτέ τον μεγαλύτερο αγώνα. Ηταν η ευκαιρία του και προσπάθησε πολύ. Στον πρώτο αγώνα έχασε η Αργεντινή από τη Σαουδική Αραβία, αλλά εκείνος ευελπιστούσε. Τίποτε δεν είχε χαθεί. Δεν ευχόταν απλώς να κερδίσει η χώρα του, προσδοκούσε τη νίκη τόσο εμφατικά που την είχε κάνει ήδη τατουάζ. Μου εξήγησε ότι ο ποδοσφαιριστής εκτός από ταλέντο και στρατηγική, σωματική και νοητική ενέργεια, έχει κλίση στον αυτοσχεδιασμό και γνωρίζει πώς να εξοικονομεί ενέργεια, στους αγώνες τρέχει λίγο και περπατάει περισσότερο. «Για να καταλάβεις, μαμά», συνέχισε, «ο Μέσι δούλεψε πολύ, σε 18 χρόνια έχει παίξει 1.002 αγώνες και έχει βάλει 791 γκoλ».

Και ξαφνικά όλα όσα άκουσα μού ξεκαθάρισαν τη σκέψη. Στη γλώσσα μας έχουμε το ρήμα ελπίζω που εκφράζει την ευχή να συμβεί κάτι επιθυμητό και τα ρήματα ευελπιστώ, προσδοκώ, προσβλέπω που εκφράζουν βάσιμη ελπίδα. Ο Μέσι δημιούργησε ένα περιβάλλον στο οποίο μπορούσε να αναπτυχθεί η ελπίδα. Η διαφορά της ευχής από την ελπίδα είναι η δράση. Μια ευχή είναι απλώς η επιθυμία. Μια επιθυμία δεν διαθέτει τα εργαλεία, δεν έχει δίοδο, άρα δεν έχει τον έλεγχο και την επίβλεψη. Η ευχή είναι παθητική, η ελπίδα είναι κινητική. Το γκολ είναι ο στόχος. Το σκοράρισμα χρειάζεται ενεργοποίηση. Απαιτείται θέληση και το κίνητρο είναι η βάση για να αναμένεις μια θετική εξέλιξη. Η πρόκληση, βεβαίως, είναι να διατηρηθεί η βούληση. Στις δυσκολίες πρέπει να περικυκλωθούν όσα νέα δεδομένα στέκονται εμπόδιο για να βρεθούν νέα μονοπάτια – δρομολογείται ο αυτοσχεδιασμός.

Υπάρχει μια ωραία βιβλική εβραϊκή λέξη για την ελπίδα –tikvah– που σημαίνει σκοινί. Ενα σκοινί αποτελείται από πολλά νήματα. Ξεχωριστά το κάθε νήμα είναι ανίσχυρο, αλλά ενωμένα είναι δύναμη.

Η ελπίδα είναι η πίστη ότι το μέλλον θα είναι καλύτερο από το σήμερα και έχεις τη δύναμη να το κάνεις πραγματικότητα. Αυτό έμαθα στο τέλος της χρονιάς, ίσως η προσδοκία είναι τρόπος σκέψης που μαθαίνεται ή διδάσκεται. Το αντίθετό της δεν είναι οι αντιξοότητες που μας κατακλύζουν καθημερινά, ούτε καν η απόγνωση που μπορούν να φέρουν οι ζοφερές στιγμές. Εχω την εντύπωση ότι η ελπίδα διαβρώνεται από τα πιο μικρά. Από την τετριμμένη απογοήτευση της ευτέλειας, της χυδαιότητας, της διαφθοράς, και τότε εισβάλλει ο εχθρός της ελπίδας που είναι ο κυνισμός.

Υπάρχει μια ωραία βιβλική εβραϊκή λέξη για την ελπίδα –tikvah– που σημαίνει σκοινί. Ενα σκοινί αποτελείται από πολλά νήματα. Ξεχωριστά το κάθε νήμα είναι ανίσχυρο, αλλά ενωμένα είναι δύναμη. Ο Μέσι έδωσε ελπίδα σε εκατομμύρια ανθρώπους. Τρία εκατομμύρια από αυτούς κατέκλυσαν, μόλις πριν από λίγες ημέρες, τους δρόμους του Μπουένος Αϊρες για να τον αποθεώσουν επειδή τους εμψύχωσε. Η ελπίδα είναι ένα κοινωνικό δώρο σύνδεσης. Η αισιοδοξία είναι μια αφήγηση που υπερχειλίζει και βγάζει νόημα. Τη μοιραζόμαστε με τους υπόλοιπους μέσα από ιστορίες που περιέχουν διάδραση και πλοκή. Είναι οι αληθινές ιστορίες αξιοπρέπειας. Είναι ιστορίες καλοσύνης, συμπόνιας, κουράγιου και ανθεκτικότητας. Υπάρχουν και αυτές. Καλή μας χρονιά.

* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας και ζει στο Λονδίνο.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή