Ζούμε σε έναν έντονα μεταβαλλόμενο κόσμο, με την Ευρώπη να επηρεάζεται εντονότερα από τις εξελίξεις που επισυμβαίνουν, γεγονός που οριοθετεί τις προκλήσεις που η χώρα μας θα πρέπει να διαχειριστεί τις επόμενες δεκαετίες.
Πρώτον, η γεωπολιτική αστάθεια και η ανάγκη για αμυντική θωράκιση αποτελούν ένα νέο δεδομένο για την Ευρώπη, που πολλαπλασιάζει τις απειλές που καλείται να αντιμετωπίσει η Ελλάδα στη γεωγραφική μας περιοχή.
Δεύτερον, το δημογραφικό με όλες τις πτυχές του.
Τρίτον, η νέα ενεργειακή κατάσταση και η πράσινη μετάβαση.
Τέταρτον, η εκρηκτική εξέλιξη της τεχνολογίας, η ψηφιοποίηση και η τεχνητή νοημοσύνη, που αλλάζουν πολλές παραδοσιακές οικονομικές πρακτικές.
Πέμπτον, η επιβράδυνση ή ακόμη και αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης, με την εισαγωγή νέων προστατευτικών πολιτικών και τη σταδιακή επιστροφή της παραγωγής σε γεωγραφικές περιοχές εγγύτερες στις δυτικές αγορές.
Η χώρα μας καλείται να ανταποκριθεί στη νέα πραγματικότητα παράλληλα με τις δικές της οικονομικές ιδιαιτερότητες, δηλαδή την ανάγκη αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου και κάλυψης του επενδυτικού κενού που δημιουργήθηκε τα χρόνια της κρίσης. Χωρίς τυμπανοκρουσίες, με καθημερινά βήματα, έχει ξεκινήσει μια πορεία που λαμβάνει υπόψη πολλές από τις παραπάνω προκλήσεις στην κατεύθυνση μιας υγιούς, μακροπρόθεσμα βιώσιμης και εξωστρεφούς οικονομίας.
Στη βάση της ουσιαστικής αυτής αλλαγής βρίσκονται οι επενδύσεις. Το μερίδιο των επενδύσεων παγίων στο ΑΕΠ είναι στην Ελλάδα ακόμη σχεδόν 10 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τον μέσο όρο στην Ευρωζώνη και για να τον φτάσουμε χρειάζεται μια σταθερή αύξηση κατά μέσο όρο 8% τον χρόνο μέχρι το 2031. Ομως, η διαμόρφωση ενός φιλοεπενδυτικού κλίματος στη χώρα τα τελευταία χρόνια αποδίδει ήδη καρπούς. Πέρυσι, για πρώτη φορά από το 2009, το επενδυτικό κενό άρχισε να κλείνει, με τις νέες επενδύσεις παγίων να υπερβαίνουν τις αποσβέσεις. Σημαντική συμβολή είχαν οι άμεσες ξένες επενδύσεις, καθώς το 2021 και το 2022 υπήρξαν διαδοχικά χρονιές-ρεκόρ, με εισροές άνω του 3% του ΑΕΠ.
Δεν είναι μόνον οι απόλυτοι αριθμοί. Εξίσου σημαντική είναι η ουσιαστική μεταβολή στην κλαδική διάρθρωση των επενδύσεων. Πρόσφατα δημοσιεύσαμε μαζί με τον επικεφαλής οικονομολόγο της Eurobank, κ. Τάσο Αναστασάτο, μια μελέτη στηριγμένη στην έρευνα του τμήματος οικονομικών αναλύσεων της τράπεζας, η οποία αναλύει την κατανομή και ποσοτικοποιεί τις προσδοκίες από τα μεγαλύτερα έργα. Η κλαδική διαίρεση επιβεβαιώνει ότι συγκεκριμένοι τομείς συνεχίζουν να πρωταγωνιστούν, όπως ο τουρισμός και ο κλάδος υποδομών και ακινήτων, αλλά έρχονται να προστεθούν στο αναπτυξιακό μείγμα τουλάχιστον τρεις νέοι σημαντικοί τομείς: η ενέργεια, η ψηφιακή αναβάθμιση και η μεταποιητική δραστηριότητα. Αυτοί είναι οι πέντε πυλώνες δραστηριοτήτων που οδηγούν τις επενδύσεις και σταδιακά αλλάζουν το υπόδειγμα ανάπτυξης.
Η Ελλάδα έχει τις προϋποθέσεις για να επωφεληθεί από τον επαναπατρισμό σημαντικού μέρους της παραγωγής, που παίρνει τη μορφή κεντρικής πολιτικής επιλογής για τη Δύση.
Η τάση αποβιομηχάνισης, που ήταν κυρίαρχη τις τελευταίες δεκαετίες, αρχίζει να αντιστρέφεται. Ο επαναπατρισμός σημαντικού μέρους της παραγωγής παίρνει τη μορφή κεντρικής πολιτικής επιλογής για τη Δύση και την Ευρώπη. Η Ελλάδα έχει τις προϋποθέσεις για να επωφεληθεί, διεκδικώντας με αξιώσεις ένα μερίδιο, που για το μέγεθος της οικονομίας μας μπορεί να δώσει μείζονα ώθηση, ενισχύοντας τη μακροχρόνια βιωσιμότητα της ανάπτυξης.
Για πρώτη φορά η Ελλάδα προσελκύει εταιρείες παγκόσμιας εμβέλειας για μακροπρόθεσμες τοποθετήσεις –ερευνητικές όσο και επιχειρηματικές– που εστιάζουν στην τεχνολογία, στην οικονομία της γνώσης, δημιουργούν θέσεις εργασίας καλά αμειβόμενες, για εργαζομένους υψηλών προσόντων, δημιουργούν αυξημένη προστιθέμενη αξία και ενισχύουν την εξωστρέφεια της οικονομίας.
Ιδιαίτερα οι επενδύσεις στην ενέργεια ακολουθούν τη διεθνή τάση της πράσινης μετάβασης και θέτουν τις προϋποθέσεις η χώρα να εξελιχθεί σε σημαντικό ενεργειακό σταυροδρόμι μεταξύ Ασίας, Βαλκανίων και Ανατολικής Μεσογείου.
Τα μεγάλα επενδυτικά σχέδια, άνω των 50 εκατομμυρίων ευρώ το καθένα, που εξετάστηκαν στη μελέτη της Eurobank, και χωρίς ο κατάλογος να είναι εξαντλητικός, μπορούν, δυνητικά, να προσθέσουν τουλάχιστον 12,5 ποσοστιαίες μονάδες στο ΑΕΠ σε βάθος δεκαετίας, δηλαδή να προσθέσουν σχεδόν 50 δισεκατομμύρια ευρώ στο εγχώριο προϊόν στη δεκαετία και πάνω από 90 δισεκατομμύρια στην εικοσαετία.
Και κάτι ακόμη, κρίσιμο από οικονομικής αλλά και από κοινωνικής άποψης. Τα οφέλη που αναφέρθηκαν δεν αφορούν μόνο τις άμεσα εμπλεκόμενες επιχειρηματικές μονάδες, αλλά περιλαμβάνουν το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα που, μέσα από τις μεγάλες επενδύσεις, διαχέεται σε όλη την οικονομία, ωφελώντας τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στηρίζοντας την απασχόληση. Η εκτίμηση στην οποία οδηγεί η ανάλυσή μας είναι ότι στο σύνολο των έργων που μελετήσαμε και σε εκείνα που δευτερογενώς θα δημιουργηθούν μπορούν να βρουν δουλειά περισσότεροι από 400.000 εργαζόμενοι, με πολλές από αυτές τις θέσεις εργασίας να είναι νέες.
Αυτά βέβαια δεν θα συμβούν αυτόματα. Πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να συνεχιστούν οι μεταρρυθμίσεις, ιδιαίτερα στους τομείς της δικαιοσύνης και της παιδείας. Να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στα εξωτερικά ελλείμματα που παραμένουν διαρθρωτικό χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας. Η αύξηση των επενδύσεων αποτελεί προϋπόθεση για να μην ξεφύγουν, όπως συνέβη στο παρελθόν. Να εκπλήξουμε τις αγορές θετικά με τη μείωση του χρέους, μέσω συνετής δημοσιονομικής πολιτικής.
Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις πως η ελληνική οικονομία βρίσκεται στην αφετηρία ενός ενάρετου κύκλου παραγωγικών επενδύσεων, αυξημένης ανταγωνιστικότητας και εξαγωγικής δραστηριότητας, βελτίωσης της ποιότητας και της αμοιβής της απασχόλησης. Η διατήρηση και επιτάχυνσή του θα είναι η ουσιαστικότερη προσφορά στις αμέσως επόμενες γενιές, που άθελά τους έχουν επωμιστεί τα συσσωρευμένα βάρη της κρίσης.
Ο κ. Φωκίων Καραβίας είναι διευθύνων σύμβουλος της Eurobank.