Σύνταξη από τα 18

5' 48" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Την περασμένη εβδομάδα ένα εκατομμύριο Γάλλοι κατέβηκαν στους δρόμους 200 πόλεων της χώρας τους για να διαμαρτυρηθούν για την προτεινόμενη αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 χρόνια. Είναι ένα θέμα που προκαλεί συζητήσεις και συγκρούσεις σε πολλές χώρες -και στη δικιά μας. Πότε πρέπει να βγαίνει κάποια ή κάποιος στη σύνταξη; Πότε δικαιούμαστε να σταματήσουμε να παράγουμε και να αρχίσουμε να εισπράττουμε; Είναι μια σημαντική ερώτηση. Εγώ, ας πούμε, πιστεύω ότι όλοι οι πολίτες πρέπει να αρχίζουν να εισπράττουν “σύνταξη” από το κράτος από τη στιγμή που κλείνουν τα 18 τους χρόνια και για πάντα. Εσείς μπορεί να διαφωνείτε. Ας το συζητήσουμε λίγο.

To 1982, όταν ο Φρανσουά Μιτεράν μείωσε το όριο συνταξιοδότησης στα 60 έτη, στη Γαλλία το προσδόκιμο ζωής ήταν τα 74 και σε κάθε συνταξιούχο αναλογούσαν 4 εργαζόμενοι. Στα 40 χρόνια που μεσολάβησαν το προσδόκιμο ζωής για τους Γάλλους αυξήθηκε κατά 8 ολόκληρα χρόνια και ο αριθμός των εργαζομένων ανά συνταξιούχο μειώθηκε στο 1,7. Το όριο συνταξιοδότησης, όμως, σε αυτό το διάστημα αυξήθηκε μόνο κατά δύο χρόνια, στα 62 (μετά από επεισόδια, διαδηλώσεις και απεργίες, το 2010, επί Σαρκοζί). Δεν χρειάζεται κανείς να είναι οικονομολόγος ή σαΐνι για να καταλάβει ότι αυτή η εξίσωση δεν μπορεί να βγαίνει.

Στη Γαλλία έχουν παρόμοιο σύστημα με το δικό μας: οι συνταξιούχοι δεν πληρώνονται από κάποιο fund που είχε συλλέξει τις ασφαλιστικές εισφορές που απέδιδαν όταν εργάζονταν, τις είχε επενδύσει, και τώρα τους αποδίδει τα κέρδη των κόπων τους. Όχι: οι σημερινοί συνταξιούχοι πληρώνονται από τις ασφαλιστικές εισφορές των σημερινών εργαζόμενων. Στην Ελλάδα, μάλιστα, επειδή αυτές οι εισφορές δεν φτάνουν, οι συνταξιούχοι εισπράττουν επιπλέον και μέρος από τους φόρους των σημερινών εργαζόμενων. Στην πράξη, σε χώρες όπως η Ελλάδα ή η Γαλλία, το ασφαλιστικό σύστημα είναι απλά ένας μηχανισμός μεταφοράς πλούτου από αυτούς που εργάζονται προς τους συνταξιούχους. Πώς επιβιώνει ένα τέτοιο σύστημα; Γιατί δεν διαμαρτύρονται οι εργαζόμενοι; Επειδή και οι ίδιοι προσδοκούν πως, όταν συνταξιοδοτηθούν, θα επωφεληθούν με τη σειρά τους με τον ίδιο τρόπο -θα εισπράττουν κάθε μήνα από τις ασφαλιστικές εισφορές και τους φόρους των παιδιών τους.

Σύνταξη από τα 18-1
Φωτ. REUTERS/ Eric Gaillard

Φυσικά, αυτό το σύστημα είναί εξαιρετικά προβληματικό. Πολλοί πιστεύουν ότι το πρόβλημά του είναι διπλό: και πρακτικό και φιλοσοφικό. Πρακτικό, επειδή ένα τέτοιο σύστημα δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί αν οι εργαζόμενοι γίνονται ολοένα και λιγότεροι και οι συνταξιούχοι ολοένα και περισσότεροι. Στη δική μας χώρα γεννιούνται όλο και λιγότερα παιδιά (είμαστε κάτω από το “όριο αναπλήρωσης” εδώ και μισό αιώνα), μετανάστες δεν έρχονται και οι Έλληνίδες και οι Έλληνες ζούμε όλο και περισσότερα χρόνια. Μέχρι τα μέσα του αιώνα, 1 στους 3 Έλληνες θα είναι ηλικίας άνω των 65 ετών και ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός θα έχει συρρικνωθεί δραματικά. Το σύστημα αυτό που έχουμε ήδη δεν βγαίνει -μέχρι τότε θα είναι πρακτικά αδύνατο να λειτουργήσει.

Πολλοί πιστεύουν, όμως, ότι το πρόβλημα είναι και φιλοσοφικό. Ότι έχει να κάνει με την διάθεση ενός λαού (των Γάλλων, των Ελλήνων) να δουλέψουν και να δημιουργήσουν. Είμαι σίγουρος ότι πολλά από τα άρθρα που διαβάζετε για τις διαμαρτυρίες των Γάλλων ή για θέματα σχετικά με το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα έχουν ένα ύφος σκωπτικό, μια διάθεση ειρωνική απέναντι στους πολίτες που αντιδρούν στην αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης ή σε μειώσεις συντάξεων. Αυτή η αντίδραση είναι ευρύτατα διαδεδομένη. Σκεφτείτε για λίγο τι ήρθε στο μυαλό σας όταν μάθατε ότι στο τελευταίο “Τι Πιστεύουν Οι Έλληνες” το 55,4% των Ελλήνων δήλωναν ότι οι πολίτες πρέπει να βγαίνουν στη σύνταξη “πριν από τα 60”. Η έμμεση ή άμεση κριτική που εκφράζεται συχνά είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι τεμπέληδες, που θέλουν να τους πληρώνουν οι άλλοι για να κάθονται, ότι δεν έχουν δημιουργική φλόγα μέσα τους και, αν και είναι σε ηλικίες που στην εποχή μας δεν νοούνται ως δα και η δύση της ζωής (μια 66χρονη ή ένας 66χρονος μπορούν σήμερα να υπολογίζουν σε τουλάχιστον 15-20 χρόνια ακόμα δημιουργίας και δραστηριότητας -τα περισσότερα από αυτά και με καλή υγεία), θέλουν εντούτοις να αποσυρθούν σε μια κατάσταση ανεύθυνης και αντικοινωνικής τρυφηλότητας. Ή κάπως έτσι.

Στην πράξη, βεβαίως, το θέμα είναι πιο περίπλοκο. Οι στάσεις των ανθρώπων απέναντι στην εργασία, τις προτεραιότητες της ζωής, στη θέση που πρέπει να έχει το επάγγελμα στην ταυτότητά τους ως όντα, στο ποιες υποχρεώσεις έχουν και τι προνόμοια δικαιούνται, είναι πράγματα ρευστά, που αλληλοεπηρεάζονται και δεν πρέπει να τα κρίνουμε βιαστικά ή υπερβολικά αυστηρά. Ένας άνθρωπος που έχει μοχθήσει για 30 χρόνια σε δουλειές δύσκολες, χωρίς ουσιαστικές οικονομικές, ψυχολογικές, κοινωνικές ή άλλες απολαβές, δικαιούται να θέλει κάποια στιγμή να ξεκουραστεί, να σταματήσει, κι ας έχει άλλα 20-30 χρόνια μπροστά του. Ποιος μπορεί να τον αδικήσει;

Τι μπορεί να γίνει, όμως; Πώς μπορούν να συμβιβαστούν οι προσδοκίες εκατομμυρίων πολιτών με την οικονομική πραγματικότητα ενός συστήματος που δε βγαίνει με τίποτε; Ερχόμαστε λοιπόν στο θέμα του τίτλου, και στην κάπως ουτοπική και οπωσδήποτε μακροπρόθεσμη λύση που προτείνω: καθολική μείωση του ορίου συνταξιοδότησης για όλους τους πολίτες, από τα 67, 65, 62 ή όσο είναι σήμερα, στα 18. Όλοι οι πολίτες με την ενηλικίωσή τους να αρχίσουν να εισπράτουν μια μικρή αλλά υπολογίσιμη σύνταξη. Αμέσως. Χωρίς εισοδηματικά ή άλλα κριτήρια, χωρίς καμία προϋπόθεση. Αυτόματα, με το που κλείνουν τα 18, αρχίζει να μπαίνει ένα ποσό στο λογαριασμό τους κάθε μήνα. Για πάντα. Σας ακούγεται αστείο; Σας μοιάζει παράλογο; Νομίζετε ότι το γράφω ειρωνικά;

Καθόλου.

Αφαιρέστε το όνομα “σύνταξη” και αντικαταστήστε το με το “ενιαίο βασικό εισόδημα”, και αυτό που έχετε είναι είναι μια πραγματική ιδέα που συζητιέται ευρέως από εξαιρετικά έξυπνους και καταρτισμένους ανθρώπους ως μελλοντικό ενδεχόμενο εδώ και 500 χρόνια. Μάλιστα έχουμε ξαναγράψει εκτενώς γι’ αυτό το θέμα σε αυτήν εδώ τη στήλη γι’ αυτή στο παρελθόν -σας παραπέμπω και σας προτρέπω να το διαβάσετε αναλυτικά εκεί. Φιλοσοφικά είναι μια καλύτερη λύση, ένα μοίρασμα της υπεραξίας που παράγουμε όλοι μαζί ως κοινωνία, ένα “κοινωνικό μέρισμα” πιο δίκαιο από ειδικά επιδόματα ή χαριστικές παροχές στις ομάδες που διαδηλώνουν πιο πολύ. Διοικητικά είναι επίσης προτιμητέα από το γραφειοκρατικό χάος των επιδομάτων, καθότι δεν προϋποθέτει διαδικασίες, αιτήσεις ή ελέγχους. Δημοσιονομικά είναι δύσκολη, καθότι ακόμα και αν ήταν μικρό το ύψος αυτού του μερίσματος, ακόμα κι αν αντικαθιστούσε τα περισσότερα από τα υπάρχοντα επιδόματα, πάλι θα είχε τεράστιο κόστος. Αλλά το κοινωνικό αποτύπωμα θα ήταν τεράστιο, καθότι μονομιάς σχεδόν θα εξαφάνιζε την ακραία φτώχεια. Θα επανέφερε στην οικονομική και την κοινωνική ζωή έναν αχανή, αόρατο πληθυσμό που σήμερα ζει στο περιθώριο, στην ανέχεια και την αβεβαιότητα, εκτός κοινωνίας. Τα γράφω πιο αναλυτικά εκεί, και τα έχουν γράψει και πολύ πιο ειδικοί, όπως ο Φιλίπ Βαν Παρέις και ο Γκάι Στάντινγκ, πολλές φορές, αλλού.

Οπότε αυτή είναι η πρότασή μου. Τέτοια συστήματα συντάξεων όπως το δικό μας ή το γαλλικό ούτως ή άλλως δεν έχουν μέλλον. Θα καταρρεύσουν αύριο ή μεθαύριο κάτω από το βάρος της δημογραφικής και εργασιακής πραγματικότητας, όσο κι αν διαδηλώνουν εκατομμύρια στους δρόμους σήμερα. Για την κοινωνική δικαιοσύνη και την κοινωνική συνοχή κάποια στιγμή θα χρειαστεί μια άλλη, διαφορετικής φιλοσοφίας και προσέγγισης λύση. Ένα κοινωνικό μέρισμα για όλους. Ένα ενιαίο βασικό εισόδημα. “Σύνταξη” από τα 18. Σκεφτείτε το.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή