Αν έχει αλλάξει κάτι στην Αθήνα, αυτό είναι η δημόσια συζήτηση για την πόλη. Ολοένα και πιο πολλοί ενδιαφέρονται για την ποιότητα ζωής στην πρωτεύουσα, προβληματίζονται, αναρωτιούνται… Πριν από 20 χρόνια τα πράγματα ήταν πιο αναιμικά, δεν υπήρχε τόσο έντονη η κουλτούρα της αστικής συνείδησης. Η οικονομική κρίση και μετά η πανδημία επέφεραν μεγάλες αλλαγές. Και νέες γενιές ενηλικιώνονται…
Ακουγα τον αρχιτέκτονα Ανδρέα Κούρκουλα, με την ευεργετική ορθολογική αλλά και ποιητική ματιά του, στη συνομιλία του με τον Παντελή Καψή (στο podcast του «Πρώτου Θέματος»). Οσα είπε, ο τρόπος που τα είπε και τα υποστήριξε, θεωρώ ότι είναι αναγκαίο να τα ακούσουν όχι μόνο όσοι προβληματίζονται για το μέλλον της Αθήνας αλλά κυρίως οι πολιτικοί, οι έχοντες θέσεις ευθύνης σε κάθε τομέα που επιδρά στη λειτουργία της πόλης. Και θα έπρεπε να ακουστεί αυτός ο λόγος, ο σώφρων, ο χαμηλόφωνος, ο περιεκτικός, γιατί, δυστυχώς, επικρατεί στον δημόσιο λόγο ακριβώς το αντίθετο: λόγος επιπόλαιος, κραυγαλέος, κενός. Ο Ανδρέας Κούρκουλας έχει εμπειρία τόσο ως αρχιτέκτων που μελετά κτίρια όσο και ως αρχιτέκτων θεωρητικός της πόλης. Και αυτό έχει αξία.
Είπε πολλά, αλλά θα κρατήσω δυο-τρία πράγματα προς χάριν της συζήτησης. Μίλησε για τον τρόπο που είναι κτισμένη η Αθήνα, για τα μικρά οικοδομικά τετράγωνα, τους πολλούς μικρούς δρόμους, τα μικρά οικόπεδα. Αλλά και τα οφέλη αυτής της πυκνής δόμησης, που προκύπτουν από την «αναμεικτικότητα» των χρήσεων, την κοινωνικότητα, την ασφάλεια. Μίλησε για την αντιπαροχή ενσωματώνοντας την εν τω μεταξύ αποτίμηση αυτού του φαινομένου, ένα φαινόμενο ιδιωτικής οικονομίας, χωρίς διαμεσολάβηση τραπεζών ή κράτους, ένα φαινόμενο που διεθνώς πλέον προκαλεί ενδιαφέρον για μελέτη. Αλλά κράτησα με ιδιαίτερη προσοχή όσα ο Ανδρέας Κούρκουλας είπε για τις σύγχρονες αντιλήψεις της πολεοδομίας, και για το πόσο παρωχημένη είναι πλέον εκείνη η «μοντέρνα» αντίληψη των διακριτών ζωνών (ανά χρήση). Οι εργατικές πολυκατοικίες σε μία έρημο κοινωνικής ζωής, ή τα κυβερνητικά πάρκα, που εκφράζουν πολεοδομικές αντιλήψεις που έχουν ξεπεραστεί. Το τελευταίο αφορά τη σχεδιαζόμενη συγκέντρωση υπουργείων στον χώρο της ΠΥΡΚΑΛ στον Υμηττό, μια κίνηση που δεν έχει πείσει ακόμη ότι διαθέτει την απαιτούμενη θεωρητική υποστήριξη ούτε ότι έχει μελετήσει τις επιπτώσεις που θα έχει στο κέντρο της Αθήνας (ή και στη φιλήσυχη συνοικία του Υμηττού). Χρειάζεται περισσότερη σκέψη πάνω στην πόλη και επαφή με την πολεοδομική και αρχιτεκτονική πρακτική όπως εξελίσσεται διαρκώς.