«Απρίλιος του ’44. Δυο αμερικανικά/ αεροπλάνα σηκώνονται απ’ τη Φότζα/ για να φωτογραφίσουν το εργοστάσιο της IG Farben/ στην Πολωνία. Καθώς πλησιάζουν/ ο ένας απ’ τους δυο πιλότους/ φωτογραφίζει ένα συγκρότημα βιομηχανικό/ λίγο πριν το εργοστάσιο/ δίχως να ξέρει τι είναι. Δεκαετίες αργότερα/ δυο αναλυτές παρατηρούν ουρές/ ανθρώπων στη φωτογραφία/ να εισέρχονται στα κτίρια στη σειρά./ Οι Αμερικανοί είδαν το Αουσβιτς/ χωρίς να βλέπουν».
Απόσπασμα από το τελευταίο βιβλίο της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη με τον τίτλο «Ημέρες καλοσύνης» (εκδ. Πόλις). Ποιητική σύνθεση με καίριο προβληματισμό πάνω στις έννοιες του καλού και του κακού. Η καλή Ελληνίδα ποιήτρια –παραπάνω από καλή, για την ακρίβεια– εστιάζει σε στιγμές που μοιάζουν με απόκρυφα της Ιστορίας, σε φέτες ζωής ανθρώπων οι οποίες βρέθηκαν σε ιστορικές συγκυρίες που ισοδυναμούν με συμπληγάδες πέτρες.
Την ποιήτρια δεν την αφορά η απόλυτη ιστορική ακρίβεια, αλλά η ποιητική αποτύπωση. Και σωστά. Δεν έχει σημασία ότι από τη Φότζα της Ιταλίας απογειώθηκε όχι αμερικανικό αεροπλάνο αλλά Μοσκίτο του 60ού Σμήνους Αναγνώρισης της Νοτιοαφρικανικής Αεροπορίας, το οποίο για πρώτη φορά φωτογράφισε, εν αγνοία των χειριστών του αεροπλάνου (αλλά και των υπηρεσιών πληροφοριών των Συμμάχων), το Αουσβιτς.
Ακολούθησαν και άλλες αποστολές επιθετικής αναγνώρισης από τους Αμερικανούς, οι οποίοι όμως απογειώνονταν από το Μπάρι.
Ο απώτερος αντικειμενικός σκοπός ήταν η βιομηχανική μονάδα της IG Farben στο Μόνοβιτς της Πολωνίας. Μάλιστα, τμήμα της σχεδόν συνόρευε με το Αουσβιτς – Μπίρκεναου.
Το Μόνοβιτς βομβαρδίστηκε αρκετές φορές, έως και τις αρχές του 1945, δύο μόλις εβδομάδες πριν από την απελευθέρωση του Αουσβιτς από τον Κόκκινο Στρατό, το οποίο δεν πειράχτηκε ποτέ.
Οι Σύμμαχοι αντιλήφθηκαν ότι επρόκειτο για στρατόπεδο συγκέντρωσης, αλλά ακόμη και έως τη δεκαετία του ’70 στρατιωτικοί, ιστορικοί και μελετητές αγνοούσαν ότι επρόκειτο για ΤΟ στρατόπεδο.
Το ποίημα κρατάει με πολύ δραστικό τρόπο το κουκούτσι, το μεδούλι της Ιστορίας. Τι συμβαίνει πίσω και πέρα από το γεγονός. Ακόμη καλύτερα: το ποίημα, μέσα από μια υποσημείωση της Ιστορίας, αναδεικνύει τη μεταφυσική της. Το μερικό γίνεται καθολικό.
Το διαβάζω σήμερα έχοντας κατά νου το μαζικό σφαγείο στην Ουκρανία και, από την άλλη, το τιτάνιο έργο των σωστικών συνεργείων σε Τουρκία, Συρία.
«Ξέρουμε πώς μοιάζει το Κακό», γράφει η Γλυνιαδάκη. «Σκέψου./ Σκέψου πώς θα ‘ταν το Καλό·/ το Καλό σκέψου πώς θα ‘ταν/ σε κλίμακα μαζική».
Αν η Ιστορία διδάσκει (τι σημαίνει να βλέπεις το Κακό και να μην ξέρεις τι βλέπεις), η ποίηση αφυπνίζει. Να βλέπεις το Καλό «σε κλίμακα μαζική» και να μην αναγνωρίζεις ούτε αυτό.