Τακτικός επιβάτης των ελληνικών σιδηροδρόμων, διαπιστώνω πλέον πως από τύχη ζω. Πράγματι, αισθάνομαι τυχερός γιατί όλοι οι σταθμάρχες, στις δεκάδες φορές που έκανα χρήση του τρένου, δεν ξέχασαν να πατήσουν το σωστό κουμπί. Αν το καλοσκεφτείς, η ζωή σου εξαρτάται από μια κίνηση ενός ανθρώπου. Η πολύνεκρη τραγωδία στα Τέμπη έδειξε πως δεν υπάρχουν πολλαπλά επίπεδα ασφαλείας που να θεραπεύουν το ανθρώπινο λάθος, το οποίο είναι αναπόφευκτο να συμβεί κάποια φορά μέσα στον χρόνο. Γιατί το λάθος είναι ίδιον της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Συνεπώς να εύχεσαι και να παρακαλείς να μη διαπραχθεί ενώ εσύ θα ταξιδεύεις.
Αν θέλουμε να κάνουμε μια σοβαρή συζήτηση για τα αίτια της τραγωδίας, δεν μπορεί παρά να ξεκινήσουμε από την απουσία αξιολόγησης δομών και ανθρώπων. Αν υπήρχε ένα σύστημα που θα αξιολογούσε το πώς λειτουργούν οι ελληνικοί σιδηρόδρομοι, θα διαπίστωνε –εφόσον ήταν αξιόπιστο– πως δεν υπάρχουν επίπεδα ασφαλείας. Δηλαδή δεν υπάρχουν εκείνοι οι αυτοματισμοί που θα ενεργοποιούνται αμέσως όταν κάτι δεν πάει καλά. Αλλά η αξιολόγηση των δομών δεν αρκεί. Γιατί συστήματα αλληλασφάλισης μπορεί να υπάρχουν, αλλά οι εργαζόμενοι να μην μπορούν να εξαντλήσουν όλες τις δυνατότητες που παρέχουν είτε από υποκειμενικές αδυναμίες είτε επειδή το πρόγραμμα επιμόρφωσής τους είναι πλημμελές. Στην περίπτωση της προχθεσινής τραγωδίας, αν υπήρχε η αξιολόγηση δεν θα υπήρχε σήμερα αυτός ο αβάσταχτος πόνος. Θα είχε επισημανθεί η έλλειψη επιπέδων ασφαλείας και προφανώς ο συγκεκριμένος σταθμάρχης δεν θα έκανε αυτή τη δουλειά. Θα είχε αξιολογηθεί αρνητικά. Αλλωστε το βιογραφικό του –όπως το παρουσιάζουν τα ρεπορτάζ– δεν δικαιολογεί αυτή τη θέση υψηλής ευθύνης.
Δηλαδή με την αξιολόγηση εκμηδενίζεται η περίπτωση ανθρώπινου λάθους; Οχι, αλλά περιορίζεται. Το ανθρώπινο λάθος πάντα θα υπάρχει ως ένα ενδεχόμενο, ακόμη και στον προγραμματισμό των συστημάτων ασφαλείας. Ακόμη κι εκεί, κάτι που θα αποδειχθεί κρίσιμο μπορεί να ξεφύγει.
Θα ήμουν αφελής αν πίστευα πως από αυτή την τραγωδία θα έβγαιναν τα κατάλληλα συμπεράσματα. Η υπόθεση θα ξεχαστεί μέσα στον χρόνο, άλλα γεγονότα θα επικαλύψουν το συγκεκριμένο, μέχρι να θρηνήσουμε τα επόμενα θύματα, γιατί τελικά «αυτή είναι η Ελλάδα». Ή αυτή είναι μια Ελλάδα.