Διαβάζω ότι τον Ιούλιο του 2016 δυο επιβατικά τρένα συγκρούστηκαν μετωπικά στην επαρχία Απούλια της Ιταλίας. Από τη βίαιη σύγκρουση, που έγινε πάνω στη στροφή της μονής διαδρομής, σκοτώθηκαν 23 άνθρωποι και τραυματίστηκαν 54. Η αιτία, από ό,τι αποδείχτηκε, ήταν ένα “ανθρώπινο λάθος”. Ο ένας από τους δύο σταθμάρχες που έδωσαν την άδεια σε κάθε ένα από τα τρένα να προχωρήσουν μπέρδεψε το τρένο στο οποίο απευθυνόταν με ένα άλλο, που είχε περάσει νωρίτερα. Πίσω από το ανθρώπινο λάθος, όμως, υπήρχαν και βαθύτερες, “θεσμικές” ευθύνες: διαβάζω ότι η αναβάθμιση της σιδηροδρομικής γραμμής στο συγκεκριμένο σημείο από μονή σε διπλή ήταν ένα έργο που είχε εξασφαλίσει χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση τέσσερα χρόνια νωρίτερα, αλλά παρ’ όλα αυτά δεν είχε καν ολοκληρωθεί ο διαγωνισμός για την υλοποίησή του.
Διαβάζω ακόμη ότι αυτό δεν ήταν το μόνο μεγάλο ατύχημα τα τελευταία χρόνια. Θανατηφόρα σιδηροδρομικά ατυχήματα έχουν γίνει και στο Βέλγιο (το 2010, το 2001, το 2016), στο Μαυροβούνιο (το 2006) στην Ισπανία (το 2006, το 2013), στη Γερμανία (το 1998, με 101 νεκρούς), στο Λονδίνο (το 1999) και πάλι στην Ιταλία (το 2006). Μόνο φέτος, στους πρώτους δύο μήνες του 2023, έχουν συμβεί οκτώ σοβαρά ατυχήματα διεθνώς. Στις ΗΠΑ κάθε χρόνο σκοτώνονται σε σιδηροδρομικά ατυχήματα 800-900 άνθρωποι. Διαβάζω ότι πριν από ένα μήνα ακριβώς, στην πόλη Ηστ Πάλεσταϊν του Οχάιο, ο εκτροχιασμός μιας εμπορικής αμαξοστοιχίας με 150 βαγόνια έχυσε στο περιβάλλον 400 τόνους τοξικών χημικών με αποτέλεσμα την εκκένωση ολόκληρης της περιοχής και μια τρομακτική περιβαλλοντική καταστροφή, σαν βγαλμένη από το “White Noise” του Ντον ΝτεΛίλο.
Το τρένο, βεβαίως, θεωρείται -και είναι- ένα ασφαλές μέσο μεταφοράς. Έτσι διαβάζω. Σύμφωνα με στοιχεία του 2019 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, για κάθε ένα δισεκατομμύριο επιβατοχιλιόμετρα (η μονάδα που μετρά την μεταφορά ενός επιβάτη σε απόσταση ενός χιλιομέτρου) που κάνουν οι Ευρωπαίοι μοτοσικλετιστές με τις μοτοσικλέτες τους, είχαμε 36,41 θανάτους. Οι μοτοσικλέτες, με άλλα λόγια, είναι 15 φορές πιο επικίνδυνο μέσο μεταφοράς από το αυτοκίνητο (όπου είχαμε 2,52 θανάτους ανά δισ. επιβατοχιλιόμετρα) και 150 φορές πιο επικίνδυνο από το λεωφορείο (0,24). Το τρένο είναι πολλές φορές πιο ασφαλές από όλα αυτά (0,09), πλησιάζοντας το ασφαλέστερο μέσο μεταφοράς από όλα, που είναι, βεβαίως, το αεροπλάνο.
Γιατί τα διαβάζω όλα αυτά τα στοιχεία και τα δεδομένα; Γιατί τα ψάχνω και σας τα γράφω; Για να αποκτήσουμε καλύτερη προοπτική για ένα πρόβλημα; Για να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα βλέποντας τη μεγαλύτερη εικόνα; Για να πούμε “α, συμβαίνουν και αλλού τέτοια”; Όχι. Για να διαχειριστώ εγώ προσωπικά τον ψυχολογικό φόρτο της καταστροφής διαβάζω. Τέτοιες τραγωδίες φέρνουν στην επιφάνεια διάφορα πράγματα, από την ανεπάρκεια των κυβερνήσεων που επιλέγουμε και την περίεργη φύση των επενδύσεων σε υποδομές, μέχρι τα βαθιά προβλήματα στη λειτουργία του κράτους και, φυσικά, τη μεγάλη, οδυνηρή αλήθεια: ότι η μεγαλύτερη δύναμη στην πολιτική δεν είναι το συμφέρον ή το φιλότιμο, αλλά η αδράνεια. Κυρίως όμως μας υπενθυμίζουν με έντονο, βάναυσο τρόπο ότι ο έλεγχος που έχουμε πάνω στις ζωές μας είναι περιορισμένος. Σήμερα ξέρουμε ανά πάσα στιγμή σε ποιο σημείο βρίσκεται ο ταξιτζής που έρχεται να μας παραλάβει ή ο ντελιβεράς που μας φέρνει το φαγητό, αλλά δεν κανείς ξέρει πού βρίσκονται τα τρένα της Ελλάδας. Και γι’ αυτό άνθρωποί μας χάνονται, λιώνουνε μέσα σε τσαλακωμένες λαμαρίνες και φωτιά. Πώς να το διαχειριστεί κανείς αυτό το πράγμα το 2023; Εγώ δεν ξέρω άλλο τρόπο. Οπότε γκουγκλάρω τις έρευνες. Διαβάζω τις ειδήσεις. Βουτάω στα νούμερα. 59. 7. 1300. Δεν ξέρω τι άλλο να κάνω. 137. 260 εκατομμύρια. 22,7.
Πριν από δέκα ημέρες παραιτήθηκε κι ο Ισπανός Υπουργός Μεταφορών, επειδή η κρατική Renfe είχε ξοδέψει 260 εκατομμύρια ευρώ για να αγοράσει τρένα που, από ό,τι αποδείχτηκε, δεν χωράνε να περάσουν από μερικά τούνελ του σιδηροδρομικού δικτύου. Το 2014 η γαλλική κρατική SNCF είχε αγοράσει καινούργια τρένα που δεν χώραγαν να μπουν σε 1300 από τους 8700 σταθμούς του δικτύου της χώρας. 137 είναι οι άνθρωποι που σκοτώθηκαν στο ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο, το φονικότερο της Ευρώπης, μεταξύ 2010 και 2018. Εκείνο το “0,09” των νεκρών ανά δισεκατομμύριο επιβατοχιλιομέτρων στην Ευρώπη; Στην Ελλάδα είναι 22,7. Στην χώρα μας το τρένο είναι σχεδόν το ίδιο επικίνδυνο όσο οι μοτοσυκλέτες. 59 είναι η ηλικία του σταθμάρχη που προσελήφθη σε θέση που είχε όριο ηλικίας τα 42. Τα ονόματα των επτά Υπουργών Μεταφορών της Ελληνικής Δημοκρατίας στον 21ο αιώνα της τεχνολογικής ανάπτυξης και της τεχνητής νοημοσύνης είναι: Τάσος Μαντέλης, Χρίστος Βερελής, Μιχάλης Λιάπης, Κωστής Χατζηδάκης, Ευριπίδης Στυλιανίδης, Χρήστος Σπίρτζης και Κώστας Καραμανλής.
Βοηθάει αυτό; Όχι. Μου επαναφέρει όλη αυτή η γνώση την ψευδαίσθηση του ελέγχου πάνω στη ζωή μου και σε όσα συμβαίνουν; Πάλι όχι. Οπότε; Οπότε μάλλον βουτάω στα νούμερα, τα άρθρα και τα στοιχεία για να βρω κάτι -οτιδήποτε- χρήσιμο (λίγη γνώση, λίγο context) για να μείνει, όταν θα υποχωρήσει ο πόνος από το εθνικό, αφόρητο συλλογικό μας τραύμα.