Τα παλαιά φύλλα της «Κ», που συνοδεύουν κατά τακτά διαστήματα το κανονικό φύλλο της ημερήσιας «Κ», είναι πραγματικά απολαυστικά. Μαθαίνουμε για την επικαιρότητα της εποχής με τα μάτια εκείνης της εποχής και όχι με την εκ των υστέρων εξιστόρησή της. Τα χρονογραφήματα της εποχής είναι πραγματικά αριστουργήματα και τα απολαμβάνω ιδιαιτέρως. Οι τακτικοί αναγνώστες της στήλης θα ενθυμούνται ότι έχω «δανειστεί» αρκετές φορές τέτοια κείμενα, προκειμένου να αναπτύξω την επιχειρηματολογία μου.
Από το φύλλο της 23ης Ιουλίου 1922, σας παραθέτω σαν εισαγωγή ένα ενδιαφέρον ρεπορτάζ.
«Πώς τιμωρούν
Εις τους φιλοδοξήσαντας να καταπολεμήσουν αποτελεσματικώς την ελληνικήν αισχροκέρδειαν, παρέχεται εν διδακτικώτατον παράδειγμα. Εσημειώθη εις το Στρασβούργον και το μετέφερε χθες ο γαλλικός ασύρματος: Επιστοποιήθη εις το ειδικόν δικαστήριον ότι άτομον τι ονόματι Βόρμερς, κατά το 1920 είχεν αγοράσει εν Βορδώ χιλίους εννεακοσίους τόνους κατεψυγμένου κρέατος, και ότι μετεπώλησε τούτο με κέρδος δρ. 1,90 το κιλόν. Εις τον όχι και πολύ ασυνείδητον τούτον αισχροκερδή επεβλήθη ποινή πενταετούς ειρκτής και διακοσίων χιλιάδων φράγκων προστίμου, μετά των εξόδων ενός και ημίσεως εκατομμυρίου φράγκων υπέρ του δημοσίου. Εδώ περιμένομεν με εικοσιτετραώρους κρατήσεις και πρόστιμα ολίγων ταλλήρων να πλήξωμεν την αισχροκέδρειαν. Αφού δεν εντρεπόμεθα!»
Δεν μπορώ να γνωρίζω πώς σας φάνηκε αυτή η ιστορία, αλλά για μένα είναι εξαιρετικά αποκαλυπτική. Εδώ και τουλάχιστον 100 χρόνια φαίνεται ότι στην Ελλάδα καλλιεργούμε την αντίληψη ότι «πράγματι το έγκλημα αποδίδει» και η «δικαιοσύνη δεν λειτουργεί».
Πάμε τώρα σε πολύ πρόσφατα γεγονότα. Στην «Κ» της 15/11/2022 διάβασα το ρεπορτάζ με τίτλο: «Πρόστιμο για το “Sea Diamond”», από όπου σας μεταφέρω ένα μικρό απόσπασμα: […] Το τριμελές συμβούλιο του ΣτΕ επέβαλε πρόστιμο ύψους 5.000 ευρώ στο υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, καθώς και στο Λιμενικό Ταμείο Θήρας, καθώς δεν έχουν συμμορφωθεί με προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ (1820/2019) που επέβαλε στους δύο οργανισμούς να πραγματοποιήσουν όλες τις νόμιμες ενέργειες που απαιτούνται για την ανέλκυση του ναυαγίου […]». Να γελάσει κανείς ή να κλάψει; Ολόκληρο τριμελές συμβούλιο του ΣτΕ απασχολήθηκε και επέβαλε το δυσθεώρητο πρόστιμο ύψους 5.000 ευρώ για μια τόσο σοβαρή αμέλεια. Δυσθεώρητο ύψος! Είμαστε πράγματι η χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας!
Οταν διάβασα τα ρεπορτάζ, θυμήθηκα μια ωραία ιστορία που μου διηγήθηκε πριν από κάμποσα χρόνια ο μακαρίτης Γιώργος Κατσιφάρας. Οταν ήταν υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας (5/7/1982-26/7/1985) στην κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου, το Προεδρείο της Ενωσης Εφοπλιστών ζήτησε συνάντηση μαζί του. Είναι δύσκολο να πιστέψετε ποιο ήταν το μοναδικό αίτημα του Προεδρείου. Του ζήτησαν, όταν το υπουργείο καταλογίζει πρόστιμα στους εφοπλιστές, να μην είναι ευτελή τα ποσά, γιατί τους προσβάλλει! Αν θυμάμαι καλά τα πρόστιμα τότε ήταν της τάξεως μερικών χιλιάδων δραχμών, το οποίο πράγματι ήταν εξευτελιστικό. Αυτή όμως ήταν και ακόμα είναι η πραγματικότητα. Ειδικά στα οικονομικά εγκλήματα η τιμωρία είναι δυσανάλογα μικρή σε σχέση με το όφελος.
Θα συνεχίσω την αφήγηση περιστατικών με μια άλλη ιστορία η οποία είναι χαρακτηριστική της Ελληνικής Πραγματικότητας. Δεν αποκαλύπτω την ημερομηνία και αλλοίωσα το ποσό (σκόπιμα δεν διευκρινίζω αν πρόκειται για ευρώ ή δραχμές), για να μη φωτογραφίσω τα εμπλεκόμενα (φυσικά και νομικά) πρόσωπα. Πριν από κάμποσα χρόνια συναντήθηκα με τον Πρόεδρο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, τον οποίο γνώριζα για πολλά χρόνια. Οταν με υποδέχτηκε στο γραφείο του, έλαμπε κυριολεκτικά. Μετά το «καλημέρα», μου είπε: «Σήμερα βάλαμε το μεγαλύτερο πρόστιμο στην ιστορία της Επιτροπής. Βάλαμε πρόστιμο 10 εκατομμυρίων στον τάδε επιχειρηματία για κατάχρηση εσωτερικής πληροφόρησης». Οταν τον ρώτησα πόσο ήταν το κέρδος του επιχειρηματία από την παράνομη συναλλαγή, μου είπε ότι ήταν: «10 εκατομμύρια». Τότε του είπα: «Συγχαρητήρια, έτσι προτρέπετε και άλλους επιχειρηματίες να τον μιμηθούν»! Με κοίταξε αποσβολωμένος και μου ζήτησε να του εξηγήσω το σκεπτικό μου. «Είναι απλό. Τα μεν 10 εκατομμύρια που κέρδισε ο επιχειρηματίας είναι ήδη στον τραπεζικό λογαριασμό του και θα τα εκμεταλλευθεί με τον καλύτερο τρόπο τα επόμενα χρόνια, ενώ τα 10 εκατομμύρια από το πρόστιμο θα τα εισπράξετε (αν τα εισπράξετε όλα) ύστερα από χρόνια. Δηλαδή, το μήνυμα που δίνετε είναι ότι μπορεί κάποιος να παρανομεί και στη χειρότερη περίπτωση (γι’ αυτόν) που θα τον πιάσουν, το πολύ πολύ να χάσει όσα κέρδισε από την παρανομία, ενώ στην καλύτερη περίπτωση θα του μείνει όλο ή μέρος από το προϊόν του εγκλήματος». Είμαι απολύτως βέβαιος ότι του χάλασα τη μέρα.
Για να σας χαλαρώσω, θα σας διηγηθώ άλλη μια ιστορία που σχετίζεται με τις ποινές «χάδια» που επιβάλλουν πολλές φορές τα ελληνικά δικαστήρια. Η ιστορία διαδραματίζεται στις αρχές της δεκαετίας του ’70 στα Ασπρα Σπίτια. Η πρωτοπόρος κοινότητα –σχεδιασμένη από τον Κωνσταντίνο Α. Δοξιάδη– διέθετε υποδομές που εξασφάλιζαν την αυτάρκειά της και μια πρωτόγνωρη ποιότητα ζωής στους κατοίκους της, αρκετοί από τους οποίους ήταν Γάλλοι που ζούσαν με τις οικογένειές τους.
Οι κάτοικοι λάτρευαν κυριολεκτικά τον οικισμό τους και τον διατηρούσαν πεντακάθαρο, όπως και την παραλία τους. Μια μέρα ένας Αγγλος καπετάνιος (τύφλα στο μεθύσι), αφού φόρτωσε την αλουμίνα και έφευγε από το λιμάνι, άδειασε τα απόβλητά του στη θάλασσα μπροστά στα Ασπρα Σπίτια. Τον κυνήγησαν με το Λιμενικό και αφού τον συνέλαβαν τον οδήγησαν στο αυτόφωρο στη Λιβαδειά. Η διαδικασία συνοπτική. Κρίθηκε ένοχος και του επιβλήθηκε ένα μικρό πρόστιμο, που ομολογώ ότι δεν θυμάμαι το ποσό. Τότε ο καπετάνιος ρώτησε: «How much is that in British pounds?» (πόσες λίρες είναι το πρόστιμο;). Οταν του είπαν το ποσό έβαλε τα γέλια μέσα στο δικαστήριο και αναφώνησε: «I will do it again»! (θα το ξανακάνω!) Αυτό είναι το αποτέλεσμα, όταν οι ποινές που επιβάλλονται είναι δυσανάλογα μικρές σε σχέση με τη ζημιά που προκαλεί το παράπτωμα. Δημιουργούν τις συνθήκες για επανάληψη του παραπτώματος.
Αν δεν σας φτάνουν αυτά για να διαπιστώσετε ότι δεν έχουμε σωτηρία, ακούσατε και αυτό το εξωφρενικότατο. Το Δικαστήριο του Αρείου Πάγου (Ε΄ Ποινικό Τμήμα) εξέδωσε την Απόφαση 287/2021, με την οποία καταλήγει στο εξής: «[…] ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Απορρίπτει την με αριθ.54/23-6-2020 δήλωση του Σ.Κ. του Δ., κατοίκου … οδός … αρ. …, και ήδη κρατούμενου στο Κ.Κ. … (…), ενώπιον της Γραμματέα του Καταστήματος Κράτησης Μ. Δ., για αναίρεση της υπ’ αριθ. 18,19/ 2020 απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Κέρκυρας.
Καταδικάζει τον αναιρεσείοντα στην πληρωμή των εκ διακοσίων πενήντα (250) ευρώ δικαστικών εξόδων […]».
Δεν φαίνεται τίποτα περίεργο στην απόφαση αυτή. Τώρα ξανασκεφτείτε το. Πέντε δικαστές –Αρεοπαγίτες, ένας αντεισαγγελέας και ένας γραμματέας– απασχολήθηκαν, άγνωστο πόσες ώρες και μέρες, για να διατυπώσουν μια απορριπτική απόφαση 95.562 λέξεων, 248 σελίδων! Με τα 250 ευρώ, ούτε τα έξοδα δακτυλογράφησης πληρώθηκαν. Ιδού γιατί δεν πρόκειται ποτέ να ορθοποδήσουμε! Δεν ζούμε στην εποχή μας.
Ο μεγάλος δάσκαλος του ορθολογισμού Γιάννης Μαρίνος σε άρθρο του «Οι σκληρές ποινές που γίνονται χάδι», το οποίο δημοσιεύτηκε στον «Μικρομέτοχο» στις 6 Νοεμβρίου 2020, επισημαίνει: «[…] Αυτά προβλέπονται, καθώς η ποινική μας νομοθεσία διέπεται από εξαιρετικά φιλάνθρωπο πνεύμα υπέρ των παρανομούντων, σε σημείο ώστε η ισόβια κάθειρξη να υφίσταται μόνο στα χαρτιά για να ικανοποιεί στο άκουσμά της τους συγγενείς των δολοφονημένων ότι δήθεν πάει για όλη του την υπόλοιπη ζωή μέσα ο δολοφόνος.
Ενώ για τις ποινές φυλάκισης έως πέντε χρόνια οι καταδικαζόμενοι δεν έχουν κανέναν λόγο να ανησυχούν. Την επομένη της καταδίκης τους αφήνονται σχεδόν πάντα αμέσως ελεύθεροι, καθώς η νομοθεσία μας παρέχει γενναιόδωρα αναστολή έκτισης της ποινής. Σαν να λέει στον καταδικασθέντα: “Παιδί μου, είσαι ελεύθερος να συνεχίσεις την παράνομη συμπεριφορά σου. Να είσαι όμως προσεκτικότερος για να μη σε ξαναπιάσουμε”[…]».
Είμαι βέβαιος ότι δεν χρειάζεται άλλη επιχειρηματολογία για το θέμα. Η παραβατικότητα –σε όλα τα θέματα– αυξάνεται γιατί οι τιμωρίες είναι μικρότερες του προσδοκώμενου κέρδους.
Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.