Ολοι οι πρωθυπουργοί αναγκάστηκαν κάποτε να μιλήσουν με δέος γι’ αυτό. Για το βαθύ κράτος, που ολημερίς μεταρρυθμίζανε, αλλά το βράδυ αναστηνόταν. Για τις ισχυρές του συντεχνίες και τα ανομολόγητα συμφέροντα. Μια αέναη δαιμονολογία που περιγράφει ένα σύστημα εξουσίας ισχυρότερο και από τις κυβερνήσεις που ποτέ δεν προλαβαίνουν να αναμετρηθούν μαζί του. Αυτή είναι η Ελλάδα. Και δεν αλλάζει ούτε σε τέσσερα ούτε σε οκτώ χρόνια.
Αυτό το στερεότυπο, του πολιτικού ο οποίος δηλώνει υποτελής του οικοδομήματος που εντέλλεται να ανακαινίσει, συντηρείται επειδή συγκαλύπτει τη συμβιωτική σχέση του επάρατου κράτους με τις εξουσίες που κατά καιρούς το διαχειρίζονται υπέρ του εαυτού τους. «Αυτή την Ελλάδα» κάποιος τη διορίζει και τη διαιωνίζει. Της επιδαψιλεύει προνόμια και ασυλίες και την αφήνει ανεξέλεγκτη.
Ακόμη και τα γενναία βήματα που γίνονται καταλήγουν να λειτουργούν ως παρακαμπτήριες που επιτρέπουν στο σύστημα να επιζεί, ακριβώς επειδή το καθιστούν λιγότερο ορατό· λιγότερο οχληρό. Οι ασφαλείς και ακριβοί αυτοκινητόδρομοι λειτούργησαν ως πολυτελείς παρακάμψεις για να μη βλέπει κανείς την παρακμή τού πιο φθηνού και δημοκρατικού μέσου μεταφοράς – του τρένου. Ομοίως, το open.gov εξασφάλισε στον πολίτη εύκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες· και στις Υπηρεσίες (με την οργανική έννοια) την ασυλία τους. Αφού δεν μπορούν πια να εξασκούν στο κοινωνικό σώμα τον καταστατικό σαδισμό τους, συνεχίζουν να υπάρχουν αλώβητες υπέρ του εαυτού τους.
Η χρόνια υπεκφυγή για τις «χρόνιες παθογένειες» καταλήγει έτσι να παρουσιάζει ένα κράτος-τέρας, επιβλητικό και αυτόνομο. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί το αντίθετο. Το δικό μας κράτος δεν είναι καφκικό. Δεν είναι ένας συμπαγής και αδιαφανής μηχανισμός, με εσωτερική δομή εξουσίας. Το αντίθετο. Είναι χύμα και εκτεθειμένο στο κοινό βλέμμα. Και ίσως γι’ αυτό φαίνεται εκ πρώτης όψεως πιο ανθρώπινο. Δεν είναι αυστηρό απέναντι στον βετεράνο του τμήματος αποσκευών που θέλει να γίνει σταθμάρχης. Δεν τον αντιμετωπίζει με ελιτισμό (να του ζητάει πιστοποιητικά αριστείας) ή ηλικιακό ρατσισμό.
Στο δικό μας, χαλαρό κράτος ο συνταξιούχος μπορεί ελευθέρως να μπαίνει στις κρατικές εγκαταστάσεις για να δίνει προεκλογικές παραστάσεις. Ο υπάλληλος μπορεί να τρολάρει τον υπουργό σε ζωντανή σύνδεση, λέγοντάς του τι δεν είναι τηλεδιοίκηση, πάνω από τον πίνακα χάραξης δρομολογίων. Πέρα από τη συνάφεια πολιτικής και κράτους (ένα ζευγάρι που καβγαδίζει μπροστά στα μάτια των τρίτων), δεν είναι αυτή η σκηνή τεκμήριο και της δημοκρατικότητας του χαλαρού κράτους;
Μπορεί να είναι αρχαϊκό. Αλλά τουλάχιστον το δικό μας Δημόσιο είναι ανθρώπινο.
Μέχρι που έρχεται η στιγμή να ακούσεις την ιδιόλεκτό του στις ηχογραφημένες επικοινωνίες του στο Μάτι και στη Λάρισα. Μέχρι που ανοίγει αυτή η δισύλλαβη πληγή στη γλώσσα: Τράκα. «Αμάν. Εγινε τράκα».
Tο ένα από την οδό της χαλαρότητας και το άλλο από την οδό της αυστηρότητας· το βαλκανικό και το καφκικό κράτος κατατείνουν στο ίδιο τέλος. Σε ένα θύμα που αναρωτιέται «γιατί;». «Γιατί έτσι σαν σκυλί;».
Τριγλυκερίδια
Tο υπερεπιτυχημένο διαφημιστικό μήνυμα του φετινού Πάσχα οφείλει την απήχησή του στην επιδέξια εκμετάλλευση ενός πολύ ζωντανού –και σκοτεινού– ψυχοπολιτικού υποστρώματος. Ο εκπρόσωπος της κυρίαρχης κουλτούρας –της κρεοφαγίας και της σαρκοβόρου φαλλοκρατίας, που αντιμετωπίζει τις γυναίκες σαν αναλώσιμα κουνελάκια («bye bye, bunny»)– παρουσιάζεται δήθεν ως εξόριστος. Τον «έδιωξαν» από τη «γη του». Πρόκειται για γκροτέσκα αναπαράσταση ενός πολύ διαδεδομένου μηχανισμού αυτοθυματοποίησης. Αυτός που ζει μέσα στο κυρίαραχο πολιτισμικό υπόδειγμα παρουσιάζεται σαν ανασφαλής. Απειλείται η ταυτότητά του, η γείωσή του στο «χώμα του», μέχρι και οι διατροφικές του παραδόσεις. Γιατί; Επειδή πολλές μικρές μειοψηφίες αμφισβητούν αυτόν τον κανόνα. Χάρη σε αυτή την αντιστροφή –ότι τάχα ο μερακλής μπάρμπας είναι ο επισφαλής και ο
διωκόμενος– εξασφαλίζεται η αυτοδικαίωση της κυρίαρχης κουλτούρας· και τρέφεται η μνησικακία της. Δεν είναι ο σεξισμός τοξικός (τα κορίτσια ημίγυμνα στην μπάρα, οι ψήστες με τις σούβλες όρθιες). Τοξικός είναι ο βιγκανισμός. Δεν είναι επικίνδυνα τα τριγλυκερίδια. Επικίνδυνα είναι τα μαρούλια.