Κάποιοι μαθητές έδεσαν συμμαθητή τους με πετονιά, ενώ μια συμμαθήτριά τους κατέγραφε το θέαμα στο κινητό της. Το επεισόδιο απέκτησε μεγάλη δημοσιότητα. Συνέβη σε ένα από τα καλύτερα σχολεία της επικράτειας, στο Αρσάκειο. Και αυτό ήταν αρκετό για να ανατρέψει ένα από τα στερεότυπα της εφηβικής βίας. Δεν είναι νόσος που χτυπάει μόνο τα κοινωνικά στρώματα τα οποία εκφράζουν κατ’ αυτόν τον τρόπο τις στερήσεις τους ή το αίσθημα του αποκλεισμού τους. Ο πληθυσμός του Αρσακείου είναι ο ορισμός της μεσαίας τάξης. Η κοινωνιολογική ερμηνεία του φαινομένου ακυρώνεται εκ των πραγμάτων.
Δεν είναι το μόνο περιστατικό που μας απασχόλησε τον τελευταίο καιρό. Σε κάποιο άλλο σχολείο της περιφέρειας, αν δεν κάνω λάθος, κάποιοι μαγνητοσκόπησαν συμμαθητή τους τον οποίον είχαν υποχρεώσει να βρίζει τον εαυτό του. Δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Οι μαζικές δολοφονίες σε σχολεία της Αμερικής, για παράδειγμα, προσδίδουν στο φαινόμενο οικουμενικές διαστάσεις. Και δεν αφορά μόνο το παρόν. Η βία είναι συγγενής με την εφηβεία. Μαζί με τις ορμονικές διαταραχές και τις ανεξέλεγκτες εν πολλοίς ερωτικές ορμές. Ο δημόσιος διασυρμός των τεντιμπόηδων είναι ένα ιστορικό κειμήλιο της εφηβικής βίας. Ολοι μας έχουμε εμπειρία, από τον καιρό της εφηβείας μας, κάποιου περιστατικού κατά αδυνάμου. Με όποια μορφή και αν εκφραζόταν η «αδυναμία» του.
Τις ημέρες αυτές άκουσα τις απόψεις ψυχολόγων, κοινωνιολόγων, παιδαγωγών. Φταίει η οικονομική κρίση, που την ακολούθησε ο εγκλεισμός της επιδημίας; Ευθύνεται το σχολείο; Ευθύνεται η οικογένεια η οποία, απορροφημένη από τις ανάγκες της επιβίωσης και της ευμάρειας, δεν δίνει τον απαραίτητο χρόνο στα παιδιά της; Φταίει η τηλεόραση με την πληθωριστική προσφορά βίας; Φταίνε τα ηλεκτρονικά παιχνίδια; Φταίει το Διαδίκτυο με την απελευθέρωση της λεκτικής βίας που, εύκολα, στο μυαλό ενός εφήβου μπορεί να μεταμορφωθεί σε πραγματική;
Λυπάμαι, αλλά όταν τα λες όλ’ αυτά είναι σαν να λες ότι φταίει ο κόσμος μας, η άτιμη κοινωνία και τα λοιπά. Ολ’ αυτά ευθύνονται, δεν έχω αντίρρηση, όμως, όταν περιορίζεσαι σε όλ’ αυτά είναι σαν να σηκώνεις τα χέρια σου ψηλά και να λες ότι εγώ δεν φταίω. Φταίει ο κόσμος, το περιβάλλον, οι οικολογικοί κίνδυνοι, οι οικονομικές ανισότητες. Το ζήτημα, όμως, είναι πώς σε αυτές τις συνθήκες, που συνιστούν την πραγματικότητα της ζωής μας, μπορεί να αντιμετωπισθεί η βία των εφήβων; Μην περιμένετε απάντηση, γιατί δεν έχω. Και δεν πιστεύω ότι η βία των εφήβων μπορεί να εξαλειφθεί, είτε με την καταστολή είτε με την πειθώ, την οικογενειακή ή τη σχολική. Χωρίς να παραγνωρίζω την αξία τους.
Αν δεν με διαψεύσουν οι ψυχολόγοι, θα μπορούσα να πω ότι η εφηβική βία έχει να κάνει με τον ναρκισσισμό. Και γι’ αυτό στρέφεται κατά των αδυνάμων. Σε παλαιότερους καιρούς όσοι την ασκούσαν έκαναν ό,τι μπορούσαν για να μην τους πάρουν είδηση. Σήμερα φροντίζουν να την προβάλουν μαγνητοσκοπώντας τη στα κινητά για να τη διαδώσουν. Αυτό που μας σοκάρει σήμερα δεν είναι τόσο η ίδια η εφηβική βία, όσο η πορνογραφική της εκμετάλλευση.
Τα λέω όλ’ αυτά χωρίς να παραγνωρίζω το γεγονός ότι οι δυτικές κοινωνίες έχουν δώσει στην εφηβεία τα δικαιώματα του αδικημένου. Εμείς, πατριάρχες, σεξιστές και ό,τι άλλο επιθυμείτε, του οφείλουμε σεβασμό, διότι είναι το μέλλον μας, όπως οι μετανάστες ή οι διεμφυλικοί. Εχουμε αναγορεύσει την εφηβεία σε κοινωνική τάξη η οποία, ό,τι κι αν κάνει, διεκδικεί τα δικαιώματά της. Και πέφτουμε απ’ τα σύννεφα όποτε διαπιστώνουμε ότι μπορεί να στραφεί εναντίον του εαυτού της. Εφηβοι οι θύτες του παιδιού στο Αρσάκειο, έφηβος και το θύμα τους.
Να πάρεις μέτρα; Ποια μέτρα να πάρεις όταν μια ολόκληρη κοινωνία έχει αναγορεύσει τον ατίθασο και ανυπάκουο γόνο της σε μέτρο της επιτυχίας της; Πώς θα μάθει να κλείνει το πεζοδρόμιο με το 4×4 αδιαφορώντας για τους αδύναμους πεζούς; Πώς θα αποδείξει στον πατέρα του ότι αυτός τα καταφέρνει καλύτερα δένοντας με πετονιά τον συμμαθητή του;
Η εφηβική βία δεν πρόκειται να εκλείψει. Είναι συστατικό της κοινωνίας μας, όπως η κλοπή ή ο φόνος. Το ζητούμενο είναι πώς την αντιμετωπίζουμε; Μας χρειάζεται η πειθώ και η καταστολή. Ομως μας χρειάζεται και κάτι παραπάνω. Η διαχείριση του εφηβικού ναρκισσισμού, που τη μετατρέπει σε προϊόν πορνογραφίας.