Παππού, έλα να βάψουμε κόκκινα αυγά!
Μα τι ευχάριστη πρόσκληση! Με μεγάλη συγκέντρωση και περίσσια ευχαρίστηση τα εφτάχρονα εγγόνια και ο εβδομηντάρης παππούς μετρούσαν τα λεπτά του βαψίματος, το ποσόν του ξιδιού για τη βαφή, και σχεδιάζαμε στο μυαλό μας τι θα ζωγραφίσουμε στα αυγά και τι όνομα θα δώσουμε στο καθένα. Επειδή, δε, τα θέλαμε και λίγο σφιχτά, είχαμε και τον καιρό για συζήτηση… για τι άλλο; Για τα αυγά!
Γιατί βάφουμε τα αυγά κόκκινα; Πότε άρχισε το έθιμο; Ποιος/ποια το πρωτοσκέφτηκε στα παλιά χρόνια; Πόσοι παππούδες και γιαγιάδες πίσω είναι αυτά τα παλιά χρόνια; Ποια βιβλία είναι γραμμένα για τα αυγά; Ατελείωτες ερωτησούλες που φέρνουν τον πολυσκολισμένο παππού σε εγρήγορση για τη θεϊκή περιέργεια των ανθρώπων, που χάρη σ’ αυτήν η γνώση συσσωρεύεται και η κοινωνία προχωράει από την Αγνωσία στη Γνώση (και ελπίζω στη Σοφία).
Παππού, γιατί από το αυγό γεννιέται ένα κοτοπουλάκι; Γιατί το αυγό της κότας έχει το γονιδίωμα της κότας που λέει στο αυγό να κάνει ένα κοτόπουλο και όχι ένα σκίουρο.
Πόσο μικρό είναι το κοτόπουλο μέσα στο αυγό; Μιλήσαμε για το έμβρυο και πώς τα έμβρυα πολλών ζώων και πουλιών μοιάζουν μεταξύ τους όταν είναι στην αρχή της ζωής τους, αλλά μετά, χάρη στις διαταγές και στο πρόγραμμα του γονιδιώματος, συνεχίζουν την αναπτυξιακή πορεία τού κάθε επιμέρους είδους.
Τι είναι το γονιδίωμα; Ενα μεγάλο βιβλίο που δίνει οδηγίες για το πώς θα γίνει κάθε είδος, πώς θα μεγαλώσει, πώς θα τα καταφέρει να επιβιώσει στο περιβάλλον του, πώς θα πολλαπλασιαστεί, πώς θα γεράσει. Τι εύκολα που καταλαβαίνουν τα παιδιά! Γνώσεις που μας πήραν χιλιάδες χρόνια να τις αποκτήσουμε, μεταφέρονται τόσο εύκολα στο σφουγγάρι του καταπληκτικού και ανεπτυγμένου μυαλού των παιδιών.
Εχουμε κι εμείς γονιδίωμα, παππού; Και βέβαια έχουμε! Το γονιδίωμα που μέσα από χιλιάδες χρόνια πορείας έχει φτάσει στην τωρινή του μορφή ώστε να φτιάχνει ανθρώπους με χέρια και γλώσσα και μυαλό και καρδιά και μάτια και φρόνηση, έτσι ώστε ένας παππούς να βάφει κόκκινα αυγά με τα εγγόνια του. Και το γονιδίωμα, παιδιά μου, είναι λίγο διαφορετικό από τον έναν άνθρωπο στον άλλον, ώστε ο καθένας και η καθεμιά είναι μια μοναδική προσωπικότητα στη Γη.
Πόσο παλιό είναι το γονιδίωμά μας, παππού; Ε, παιδιά, τόσο πολύ παλιό που δεν ξέρετε ακόμη να μετράτε τα χρόνια. Δηλαδή πόσα; 100 ή 1.000; Πιο πολλά, πιο πολλά! 200.000 χρόνια! Πω-πω, τόσο παλιό; Και υπήρχαν και τότε που άρχισε το γονιδίωμά μας αυγά και κότες; Ε, λοιπόν, δεν θα το πιστέψετε, αλλά τα αυγά και οι κότες είναι πολύ πολύ αρχαιότερα από τους ανθρώπους! Χα χα, και πώς το ξέρεις αυτό εσύ, παππού; Εσύ δεν θυμάσαι πώς έλεγαν τον προ-προ-προπάππου σου. Λοιπόν, παιδιά, θα σας πω ένα μυστικό. Οτι το γονιδίωμα του κοτόπουλου μοιάζει αρκετά με αυτό του ανθρώπου. Είδατε το κοτόπουλο; Εχει μάτια όπως κι εμείς, έχει συκώτι όπως κι εμείς, έχει καρδιά όπως κι εμείς, έχει πόδια όπως κι εμείς. Ολα αυτά τα φτιάχνει το γονιδίωμά του που του λέει πώς να τα κατασκευάσει. Κάτι σαν τις οδηγίες του Lego, ή τις οδηγίες του Google για το πώς θα βάψουμε τα αυγά. Αν λοιπόν συγκρίνουμε το γονιδίωμα του κοτόπουλου με αυτό του ανθρώπου και γράψουμε ποιες και πόσες είναι οι διαφορές τους, μπορούμε να συμπεράνουμε πόσο παλιό είναι το γονιδίωμα του κοτόπουλου. Και όχι μόνο του κοτόπουλου, αλλά και το γονιδίωμα του αρνιού που θα φάμε το Πάσχα, και του άνηθου που θα βάλουμε στη μαγειρίτσα, και του γιασεμιού που μυρίζει τόσο όμορφα στον δρόμο για τη λειτουργία της Ανάστασης!
Τι λες, παππού, δηλαδή είμαστε, ας πούμε, συγγενείς, ξαδέλφια με όλα τα ζωντανά της Γης;
Θαυμάσιο συμπέρασμα, παιδιά μου: Είμαστε κοντινοί συγγενείς με όλους τους άλλους ανθρώπους και πιο μακρινοί συγγενείς με όλα τα ζωντανά!
Το βάψιμο των αυγών τελειώνει και ήρθε η ώρα για τις ζωγραφιές. Η τηλεόραση είχε τα νέα για τον πόλεμο στην Ουκρανία…
Καλό Πάσχα σε όλες/όλους!
Ο κ. Στυλιανός Αντωναράκης είναι ομότιμος καθηγητής Γενετικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, μέλος της Ελβετικής Ακαδημίας Επιστημών και πρώην πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού Ανθρωπίνου Γονιδιώματος (HUGO).